Algeneters en opruimers in het zoetwater aquarium
In ieder zoetwater aquarium zit alg. Een groene alg in het aquarium is zelfs een teken van een gezond aquarium. Toch, teveel van het goede is niet mooi. Zeker niet als je een mooie show aquarium hebt met leuke vissen en een fraai uitgekozen plantenbestand. Dan wil je geen ‘algenaquarium’. Toch krijgt bijna iedere aquariaan krijgt wel eens te maken met een heuse algenplaag.
De oplossing voor een algenplaag zit hem erin goed na te denken wat er mis is gegaan in de balans van je aquarium. Heb je misschien teveel of te weinig voedingsstoffen toegevoegd, staat hij misschien te dicht bij een raam, Heb je teveel rottende plantendelen in het aquarium. Om een nog betere kijk op de oorzaak te krijgen proberen we ook te bepalen om welke algensoort het gaat, omdat de verschillende algensoorten gedijen onder verschillende omstandigheden.
De meeste literatuur erover is duidelijk: Alg bestrijd je niet door algenetende dieren in te zetten. De reden daarvoor is omdat de meeste algenetende dieren niet zo snel alg kunnen eten als dat er alg in het aquarium groeit. Zeker niet als de algengroei gestimileerd wordt op de een of andere manier (anders gezegd: omdat algengroei gestimuleerd wordt omdat je bak uit balans is). Ook wordt het gezien als een symptoombestrijding. Beter is het om de oorzaak van een algenplaag aan te pakken.
Wie algenbestrijding met levende dieren ziet als symtoombestrijding heeft wel gelijk. Algen etende dieren zullen je aquariumruiten niet schoon poetsen en ze zullen een algenplaag ook niet oplossen. Toch zijn algenetende dieren daarmee niet overbodig. Een aquarium dat goed in balans is zal ook alg produceren. Algenetende dieren kunnen je dan wel degelijk helpen. Het zijn de opruimers, de kruimeldieven van het aquarium. Ze kunnen het alg van de blaadjes afschrapen, wat alg van de ruiten afschrapen enzovoorts.
De meeste algenetende dieren eten de algen die in een gezond aquarium thuis horen. Niet veel dieren eten roodwieren bijvoorbeeld (een harnekkige algensoort waar je, als je die eenmaal hebt, bijna niet vanaf komt).
Dieren die algen eten hebben dus wel enigszins nut. Maar niet alleen dieren die algen eten kunnen nuttig zijn. Dieren in het aquarium kunnen ook nog om een andere reden nuttig zijn. De belangrijkste is dan wel dat sommige dieren ook helpen om vuil op te ruimen. Bodemvuil, dode plantendelen en dode vissen kunnen de filter belasten en daarmee de balans in het aquarium verstoren. Oke, een aquarium hoort niet helemaal uit balans te raken als er een dode vis in zit, of vanwege een dood blaadje, maar de balans in het aquarium zal wel een beetje verstoord worden. Bij een dichtbegroeide plantenbak zie je bovendien door de bomen het bos niet meer... Pardon: door de planten je bak niet meer. Een dood visje, of een dood blaadje kan makkelijk onopgemerkt blijven. Nog belangrijker is het misschien wel om je te realiseren dat je de omstandigheden in je aquarium niet volledig kunt beheersen. Een hittegolf zal invloed hebben op je aquarium, stroomuitval ook, maar ook stoffen/ dampen die vrij komen in je kamer kunnen het aquarium uit balans brengen. Denk aan geurstoffen of agressieve schoonmaakmiddelen. Wat ik er maar mee wil zeggen is dat we de balans in het aquarium niet helemaal voor lief moeten nemen.
Zelf heb ik een aquascape als show aquarium. Een aquascape is vaak niet zo’n grote aquarium waar de nadruk meer ligt op het totaalplaatje (de planten, het hout en de stenen in de bak) en waarbij de vissen eerder het totaalontwerp ondersteunen in plaats van domineren. De foto boven is een voorbeeld van een aquascape. Bij zo’n showaquarium is het belangrijk om algengroei in toom te houden, maar ook om vuil goed op te ruimen. Dode bladeren verwijder je in eerste instantie met de hand (want zoals genoemd zijn nuttige dieren eerder kruimeldiefjes dan grote schoonmakers). Bijna iedereen met een aquascape maakt wel gebruik van tenminste één nuttige soort: de Amano garnaal (Caridina multidentata). Een vrij saai uitziende garnaal die alg eet, dode bladeren eet en de bodem afgraast naar voedselresten. Zelf heb ik in mijn bak van 125 liter 7 Amano garnalen zitten.
Een goede opruimer is eigenlijk net zo nuttig als een goede algeneter. Vuil zal de balans verstoren en daarmee algengroei in de hand werken. Vuil doet nog wel meer dan indirect algengroei in de hand werken. Vuil kan ook een voedingsbodem zijn voor ziekten en bacterien. Een goede opruimer doet net dat beetje extra voor je aquarium... als je daarin gelooft dus.
In grotere aquaria wordt de Siamese algeneter geroemd. Het moet echt de enige echte algeneter zijn die alle concurrentie achter zich laat. Andere algenetende vissen zoals de Otocinclus en de Ancistrus soorten komen niet in de buurt van wat de Siamees kan. De Siamees schijnt zelfs roodwieren op zijn menu te hebben. Wel hoort de Siamees in een aquarium van minimaal 1,40m.
Het wordt eigenlijk tijd dat ik gewoon een lijstje ga neerzetten met algenetende, levende dieren. Maar voor ik dat doe toch nog even een paar dingen. Het is met nuttige dieren in het aquarium hetzelfde als met alle dieren in het aquarium. Qua waterwaarden, medebewoners, snelheid van de stroming in je bak en noem maar op: het hoort allemaal te matchen. Een siamese algeneter hoort niet in een aquarium van 80cm en kleine garnalen zet je niet in een bak met chicliden (dat is wel heel duur levend voer). In dit artikel ga ik niet teveel in op de noden van de dieren zelf. Daarvoor raad ik de website van Aquavisie aan en als je echt zeker wilt zijn dan zoek je nog meer sites op die soortbeschrijvingen geven.
Een andere opmerking die ik wil maken voordat ik met het lijstje begin is wel dat het overzicht niet wetenschappelijk is. Daar bedoel ik mee dat het niet is aagetoond dat bijvoorbeeld de Siamese algeneter de beste algeneter is en die bijvoorbeeld de zoengoerami ver achter zich laat. Daarvoor zou je testopstellingen moeten maken. Twee identieke aquaria, een met een siamees en een met een zoengoerami om te zien welke het beter doet. Slechts een keer heb ik een artikel gevonden met hoeveel Amano garnalen er nodig zijn om een bak schoon te houden, waarin de amano garnalen aantoonbaar algen aten en de bak schoon maakten. Toch is het meestal zo dat een dier nuttig is omdat, nou ja omdat een dier erom bekend staat, vanwege zijn 'reputatie', of omdat iemand een dier heeft uitgezet en daar heel veel voordeel van heeft gehad. Zelf heb ik ook niet alle algenetende dieren uitgeprobeerd. Dus: dit is geen wetenschap.
Dieren die algen eten hoeven niet perse vissen te zijn. De garnalen heb ik al genoemd, maar ook slakken eten algen.
Slakken
In ieder aquarium zitten wel slakken en meestal zijn het er teveel. Slakken zijn vaak een vervelende aanblik in het aquarium, maar toch zijn slakken ook erg nuttig. Slakken grazen het aquarium af naar alg, dode planten en ze ruimen bodemafval op.
Naast dat slakken nuttig zijn, zijn slakken toch ook een belasting voor de filter en ook op het vissenbestand. Voor 5cm appelslak moet je ongeveer 5 tot 10 liter water reserveren.
Als slakken een plaag gaan vormen dan kun je een stukje komkommer in het aquarium leggen. (Tip: als je komkommer in kokend water laat trekken, dan zal het naar de bodem zinken.) Slakken komen daar op af en dan kun je ze zo afvangen. Niet alle slakken zijn dan uit het aquarium, maar het is een goede manier om de slakken populatie in toom te houden. Wil je echt van de slakken af dan is er nog de slaketende slak. Ook in een aquarium met kogelvissen zijn slakken niet veilig. De pauwooggrondel zou ook slakken eten. Die van mij heb ik wel eens met een piepklein slakje zien stoeien, maar de slakkenpopulatie terugdringen? No way. Ze laten mijn renslakken ook met rust gelukkig.
Pomacea bridgesii - Appelslak
Een vrij grote slak die zich vermeerderd in het aquarium. Het schijnt toch niet een hele succesvolle algeneter te zijn. Bovendien wil de appelslak nog wel eens van levende blaadjes eten. Het is wel een goede opruimer van vuil, dode vissen en dode plantjes. De slak plant zich geslachtelijk voort. De bekendste kleuren zijn geel en oranje, maar er zijn ook andere kleuren.
Renslakken (Neritina)
1 tot 3 cm
Een kleine slak die in een groep van 10 gehouden moet worden.
Er zijn er verschillende ondersoorten die er allemaal fraai uitzien. De renslak moet een van de beste algeneters zijn die zelfs roodwieren zou eten (bij mij doen ze dat niet trouwens). Ze zijn zeker geschikt voor kleine aquaria. De renslak eet geen levende planten. Ook kan de renslak zich niet voortplanten in zoetwater waardoor de renslak nooit een plaag zal vormen in een zoetwater aquarium. Wanneer de renslak valt en op de kop komt te liggen kan het doodgaan. Als je daar getuige van bent dan hoor je het slakje rechtop te zetten (want anders maak je je schuldig aan zinloos geweld). Gelukkig gebeurt dit niet zo heel vaak.
Er zijn verschillende ondersoorten van de neritina. Er zijn ook nog de nauwverwante soorten: de Clithon (geweislak) en de Vittina. Qua beschrijving, nuttigheid en fraaiheid zijn ze te vergelijken met de Neritina soorten.
Septaria porcellana
2-2,5cm
Deze zou als algeneter nog beter zijn dan de Neritina soorten. Ook is het een goede opruimer. Deze slak vermeerdert zich niet in een zoetwater aquarium. Nadeel is dat hij net als de neritina rechtop gezet moet worden als het valt. Helaas schijnt dat bij deze ook regelmatig nodig te zijn.
Tylomelania – Sulawesi slak of Rabbit snail
6 a 7 cm
Er zijn verschillende soorten van in de handel.
Een erg fraaie sierslak die niet uitgroeit tot een plaag. Omdat ze wat groter worden zijn het goede opruimers van grovere stukken vuil. Ze hebben calcium en magnesium nodig. Dat kan aangeboden worden met een GH+, of eventueel met alleen een magnesium toevoeging.
Poelslak - Lymnaea stagnalis
Een gewone, saai uitziende slak die makkelijk uit kan groeien tot een plaag. Je kunt ze lokken met een stukje komkommer en dan verwijderen. Over hun nuttigheid kan ik niet veel vinden.
Planorbis planorbis – Kleine Posthoornslak en grote posthoornslak Planorbarius corneus
Een nuttige slak die ‘vanzelf’ in het aquarium komt. Het eet algen en het is een opruimer. Ook deze kan uitgroeien tot een plaag.
Melanoides tuberculatus – Torenslak
Alweer een slak die vaak in het aquarium terecht komt. Een nuttige slak. Het eet algen en het is een opruimer die tot 6cm lang kan worden.
‘Naaktslak’
Zie je in je aquarium iets ziet wat lijkt op een naaktslak dan is dat geen slak maar een bloedzuiger: planaria. Het valt helemaal buiten het bestek van dit artikel, maar ik wil het toch even genoemd hebben. Verderop worden nog dieren genoemd die planaria zouden eten, maar effectief bestrijden doe je met flubenol.
Garnalen
Garnalen zijn hele nuttige beestjes voor in het aquarium. Ze laten levende planten met rust, eten alg en het zijn opruimers. Bovendien zijn garnalen niet zwaar belastend voor de filter. Een nadeel van garnalen is dat ze gevoelig zijn. Vervuild water en zuurstofarm water verdragen garnalen slecht. Ook worden garnalen pas aangeraden als het aquarium al een tijdje heeft kunnen indraaien. Dat is omdat het aquarium de tijd heeft gehad om een eigen balans te kunnen vinden, maar ook omdat een ingedraaide bak voeldoende algensporen, bodemvuil en infuusdiertjes zal bevatten.
Garnalen zijn er in verschillende maten. De bijengarnalen worden ongeveer 2cm, Amano garnalen worden ongeveer 5cm en de reuzenwaaierhandgarnaal wordt wel 14cm.
De bekendste zijn de caridina- en de neocaridina soorten.
De meeste garnalen worden niet zo heel groot. Dat betekent dat ze in een groter aquarium met grotere vissen vaak niet kunnen omdat ze opgegeten worden.
Garnalen zijn dan misschien gevoelig voor vervuiling, wat temperatuur en waterwaarden betreft zijn ze vrij tolerant vergeleken met vissen.
Naast garnalen zijn kreeften ook heel nuttig in het aquarium. Kreeften hebben echter ook grote nadelen. Kreeften vallen vissen aan en andersom vallen vele soorten vissen (met name chicliden) kreeften aan. Soms geeft een hobbyist aan dat een bepaalde kreeft/vis combinatie heel goed gaat, een andere hobbyist probeert het ook en dan gaat het ineens toch mis. Rarara, hoe kan dat? Moeiljk te zeggen, maar het gebeurt wel. Ook laten kreeften de planten niet altijd met rust. Kreeften en garnalen gaan op zich goed samen, maar de combinatie kreeft/ waaierhand garnaal betekent een zekere dood voor de waaierhand garnalen. Ik wil kreeften niet afkraken want het zijn echt hele mooie beestjes om te zien. Maar voor in een gezelschapsaquarium zijn ze erg lastig en het vergt veel huiswerk voordat je er een aanschaft.
Caridina cantonensis, 'Crystal Red', 'Bee', 'Tiger'
De Caridina cantonensis bestaat uit verschillende subspecies die qua tekening en kleur heel erg van elkaar verschillen. Er zijn kweek varianten, varianten die extreem zijn doorgekweekt en er zijn natuurlijkere varianten. Van de natuurlijke varianten mag je verwachten dat zij wat sterker zijn. Kweekvarianten kunnen ontzettend duur zijn.
2,5 – 3cm
Var Bee,
Var. Crystal red. Een kleurmutatie van de varieteit ‘Bee’. De soort is een doorgekweekte vorm.
De tijger varieteit is ook een ondersoort van de Caridina cantonensis.
Sommige varieteiten van de Caridina cantonensis zijn heel fraai, ze zijn klein en het zijn allemaal goede opruimers. Omdat ze zo klein zijn worden ze in een bak gehouden met alleen maar garnalen, of ze worden samen gehouden met kleine vissen, of rustige vissen. Ik heb zelf de Crystal Reds samen gehouden met de Boraras urophthalmoides, Amano’s, Dario dario’s en dat ging prima, al zijn amano’s wel erg groot en beweeglijk voor de crystal reds.
Caridina multidentata – Amano garnaal
5cm
De enige echte garnaal die erom bekend staat dat hij heel erg nuttig is in het aquarium. Het is zeker een garnaal die heel actief en beweegelijk is. Meer dan de Caridina- en de neocaridina soorten. Maar of dat ook betekent dat ze beter alg eten en betere opruimers zijn blijft lastig te zeggen. Ze kunnen zeker goed samen worden gehouden met andere vissen: kleine vissen, nano vissen, maar ook wel met wat grotere vissen. Amano garnalen zijn zelf ook vrij groot en ze zijn alert. Nadeel is dat ze vrij saai zijn vergeleken met de caridina- en de neocaridina soorten. Vanwege hun grote zullen ze grotere stukken vuil op kunnen ruimen.
Als er gesproken wordt over nuttige aquarium bewoners, dan wordt de Amano garnaal altijd genoemd.
Caridina atyoides – Onechte Waaierhandgarnaal
Ongeveer 6cm
Waaierhandgarnalen filteren met kleine waaierhandjes voedsel uit het water. De onechte waaierhandgarnaal kan ook voedsel van oppervlakten schrapen, iets wat bij andere waaierhand soorten een teken is dat er te weinig zwevende resten in het water zitten voor de garnaal om gezond te kunnen leven. Het zijn hele vriendelijke dieren. Waaierhand garnalen worden meestal niet genoemd als iemand zoekt naar nuttige aquarium bewoners, maar ze vangen toch zeker zweefalgen op die het water groen kleuren.
Atyoida pilipes (Blue Ceasar) - Filippijnse waaierhandgarnaal
7cm
De Fillipijnse waaierhand garnaal filtert met behulp van waaiertjes, die aan de poten zitten, microscopisch kleine voedseldeeltjes uit het water. De ondersoort ‘Blue Ceasar’ wordt 3 – 3,5cm groot. Ze lijken heel erg veel op de Amano garnaal (caridina Multidentata). Het schijnt zelfs dat de ‘Blue Ceasar’ samenschoolt met de Amano garnaal.
Waaierhand garnalen worden in artikelen over nuttige aquariumdieren niet genoemd, maar ze vangen zeker zweefalgen op die het water groen kleuren.
neocaridina cf. Davidi Red – Vuurgarnaal, Cherry garnaal, Vuurtje
Tot 4cm
Vuurtje
Var. Sakura
De vuurgarnaal is een veel gehouden garnaaltje, de Sakura is een doorgekweekte varieteit van het vuurtje, is dieper van kleur en is – u raadt het misschien al - aanmerkelijk duurder.
Ze zijn vergeleken met de caridina soorten vrij sterk en planten zich makkelijk voort. Dat betekent dat ze wat makkelijker te houden zijn. Ook zij staan erom bekend goede algeneters en opruimers te zijn.
Vissen
“Last but not least”: de vissen. Want waar denk je aan bij een aquarium? Juist! Vissen! Geen slakken, geen planten, geen algen (tenzij je een cynische aquarist bent), maar vissen. Ook onder de vissen hebben we algenetende soorten en opruimers.
Corydoras
Er zijn heel veel verschillende soorten corydorassen, van klein tot groot. De Corydoras habrosus wordt maar 3,5cm, terwijl de Corydoras barbatus met een lengte van 12cm toch een vrij grote aquariumvis is. Het zijn allemaal goede opruimers, maar geen goede algeneters. Ook schijnen ze wel planaria te eten. Het zijn vissen die niet houden van erg warm water.
Botia’s
Ook Botia’s zijn goede opruimers, net als de Cory’s, maar ook zij zijn minder goede algeneters. Er zijn verschillende soorten Botia's waarvan de clownbotia wel de bekendste is. Botia’s eten ook slakken. Iets wat toch vaak gezien wordt als een voordeel (ondanks alles wat eerder over slakken gezegd is).
L-nummers/ Ancistrus
De meeste l-nummers worden groot, vanaf 12cm en zijn daarom geschikt voor middelgrote en grote aquaria. Ze halen hun voedsel vooral uit kienhout vandaan. Het zijn algeneters die je ook veel op de ruiten bezig ziet.
Ancistrus dolichopterus
12cm. Ze doen er lang over om groot te worden waardoor ze heel lang geschikt zijn in een bak van 80cm.
LDA(00)8, Ancistrus claro, 7-8cm, een kleine soort
Plecostomus Deze wordt ruim 30cm, er zijn erg veel l-nummers die in de handel aangeboden worden en die erg groot worden. Soms, als ze jarenlang klein blijven zoals de ancistrus Dolichopterus, kan het wel. Het is een beetje een kwestie van je huiswerk doen en geen impulsieve aankopen doen, of de verkoper van de lokale dierenwinkel niet zomaar op hun woord geloven.
Otocinclus
4-5cm
Er zijn verschillende soorten waarvan de Otocinclus vittatus de bekendste is. Ze worden niet groot, maar je hoort ze wel in een schooltje te houden. Plus dat ze bij voorkeur uitgezet worden in een ingedraaide bak. Het is een visje dat voornamelijk algen eet en om die reden dus ook een echte algeneter genoemd wordt, al worden zijn prestaties als algenbestrijder nogal eens afgekraakt. Misschien komt het omdat zijn prestaties niet opwegen tegen de Siamese algeneter. Misschien omdat hij vanwege zijn formaat nu eenmaal geen zichtbare prestaties kan leveren in een groot aquarium. Het wordt in ieder geval een heel nuttig visje gevonden voor de kleinere aquaria.
Crossocheilus siamensis - Siamese algeneter
14cm
De algenetende vis bij uitstek. Een soort die alle concurrentie achter zich laat. Enkel de amano garnaal kan de concurrentie aan met de Siamees. Ook staat de Siamees erom bekend dat het roodwieren eet. Een algensoort die, als je die eenmaal hebt, zeer moeilijk te verwijderen is, maar de Siamees maakt er korte metten mee.
Garra taeniata
Lijkt erg veel op de Siamese algeneter, is ongeveer even groot en wordt ook vaak verkocht als ‘de’ Siamese algeneter. Hij eet echter veel minder effectief uw algen op.
Guppen, Platy’s, Zwaarddragers, Black molly’s, Hoogvinkarpers
De poecilia’s, of levendbarende tandkarpers, omvatten een grote familie van siervissen waarvan de Black Molly en de Gup wel heel erg bekend zijn. Wat minder bekend is, is dat ze goed algen eten en om die reden dus ook nuttig zijn. Ze hebben een vrij hoge pH en hardheid nodig. De Black Molly, tot slot, schijnt planaria te eten.
Helostoma temmincki – Zoengoerami
15cm
In de natuur wordt de zoengoerami wel 30cm. De naam zoengoerami? Wel, zie foto: ze zoenen. Doen ze dat nou de hele dag dat zoenen? Nee, ze eten af en toe ook nog wel eens een algje. Eigenlijk doen ze dat nog vrij aardig zelfs. Ook zoengoerami’s staan bekend als goede algeneters. Het aquarium moet minimaal 1,60m lang zijn om de zoengoerami te huisvesten.
Jordanella floridae - Blokvisje
6cm
Een killivisje dat in een harem gehouden moet worden. In kleinere aquaria kun je maar 1 man houden, in grotere 3 (bij 2 mannetjes is er 1 dominant mannetje dat zijn aandacht volledig kan richten op het onderdrukken van het ondergeschikte mannetje. Drie mannetjes gaan bij killies beter samen dan twee). Het is een goede algeneter dat ook draadalgen eet. Helaas zijn planten niet helemaal veilig.
Farlowella Acus
15cm
Ook de Farlowella zou een goede algeneter zijn voor aquaria vanaf 1,20m.
Overige nuttige dieren
Anetome helena - Slaketende slak
Hoe nuttig slakken ook mogen zijn, sommige soorten kunnen een plaag worden. Die kun je lokken met een stukje komkommer (Cucumis sativus) en dan afvangen. Maar als je lui bent, of je vindt afvangen niet stoer genoeg, whatever, dan is er ook nog de slaketende slak. Hij eet eigenlijk alleen maar slakken en laat vissen en garnalen met rust. Ik heb eens zo’n slakje gehad in een bak van 40 liter en de slakkenpopulatie is heel erg goed teruggedrongen, terwijl hij keurig netjes van de garnaaltjes en de nano visjes afbleef. Als de slakken op zijn dan gaan ze verder met rottende bladeren, dode vissen, voedselresten, algen, hydra en planaria.
Neons
Ook Neons en kardinaaltjes schijnen planaria te eten. Maar om van planaria af te komen gebruik je beter Fluvenol.
Kogelvis
Ach ja, ze eten slakken, maar daar is het ook wel mee gezegd. Verder zijn ze vooral nuttig voor de eigenaar die iedere keer weer in de lach schiet als die de bak in kijkt. Kogelvissen zijn ook vervuilers die de filter enorm belasten. Maar toch, deze wilde ik u niet onthouden.
Daphnia – Watervlooien
Ik heb ergens gevonden dat ze ook worden ingezet om algen te bestrijden. Het zou kunnen, want zweefalgen lusten ze wel, maar eenvoudig lijkt het me niet. Je zou alle vissen en garnalen uit het aquarium moeten halen en de filter moeten loskoppellen (lijkt mij), vervolgens een luchtfilter aansluiten, om de watervlooien een kans te geven.
Bronnen:
vissenpraatjes.nl viewtopic 13065
link: rolanddegroot algeneters
aquariana.be gyrinocheilus aymonieri belicht langs een minder prettige kant
waterportaal.be over Waterkwaliteit, Waterzuivering en Algenbestrijding
Reacties (0)