Hou je mond ... vooral gezond!

We horen het al onderhand ons hele leven: tanden poetsen (en flossen, stoken of ragen) is nodig om je gebit en tandvlees gezond te houden. In veel voedingsmiddelen zitten namelijk koolhydraten. Door bacteriën in de mond worden deze koolhydraten (zetmeel en suikers) omgezet in zuren. Deze tasten het tandglazuur aan, waardoor slijtage optreedt (ook wel tanderosie genoemd) en gaatjes kunnen ontstaan. Gaatjes zijn pijnlijk en kunnen de tand of kies uiteindelijk verwoesten.

Ons speeksel kan de zuren neutraliseren en daardoor tanden en tandvlees beschermen. Echter, wanneer je te vaak eet en/of drinkt op één dag (meer dan 7x per dag), krijgt het gebit onvoldoende gelegenheid om te herstellen.

Zuuraanvallen op het gebit

Zuurvorming als gevolg van koolhydraten uit (droge) voedingsmiddelen is niet de enige zuuraanval op tanden en kiezen. Dranken, zoals frisdrank, vruchtensap (vooral appel- en grapefruitsap!), yoghurtdrank en wijn bevatten eveneens veel zuren. Je proeft dit meestal niet door de suikers of zoetstoffen die er in zitten; dit betekent dus, dat light (fris-)dranken – ondanks het gebruik van zoetstof in plaats van suiker – ook slecht voor het gebit kunnen zijn.

Naast eten en drinken zijn er nog andere soorten zuuraanvallen mogelijk. Mensen, die bijvoorbeeld last hebben van brandend maagzuur en bij oprispingen regelmatig wat maagzuur in de mond krijgen, of die regelmatig moeten overgeven, lopen meer risico op een beschadigd gebit. Het maagzuur is namelijk een agressief zuur, waar het gebit (bij regelmatige blootstelling) niet tegen opgewassen is.

Wat te doen? Enkele praktische tips

Eet en drink niet vaker dan zeven keer per dag.
Combineer frisdrank met een tussendoortje.
Vermijd het om de mond te 'spoelen met een slok frisdrank, voordat je deze doorslikt.'
Drink geen frisdrank of vruchtensap een uur voor het tandenpoetsen, voor het naar bed gaan of 's nachts.
Spoel de mond direct met water of melk na het gebruik van zure dranken of voedingsmiddelen, het gebruik van medicijnen en na contact met maagzuur. Dit geldt vooral, wanneer je meteen daarna je tanden wilt poetsen.
Niet-zure dranken, zoals bijvoorbeeld (mineraal-) water, koffie en thee zonder suiker doen het gebit geen kwaad en kun je zonder beperking drinken.
Bij regelmatige maagzuuroprispingen of stelselmatig overgeven, consulteer een arts of specialist!

Gezond tandvlees de basis van een gezond gebit

Het tandvlees is letterlijk en figuurlijk de basis van het gebit. Normaal gesproken is er niets aan de hand en omsluit het tandvlees netjes de tanden en kiezen. Toch kunnen er een aantal problemen aan deze basis ontstaan: terugtrekkend tandvlees, tandvleesontsteking (gingivitis) en vergevorderde tandvleesontsteking (parodontitis). Vooral deze laatste kan een scala aan gezondheidsproblemen veroorzaken.

Terugtrekkend tandvlees

Wanneer je ouder wordt, trekt het tandvlees van nature geleidelijk terug, waardoor een deel van de tandwortel bloot komt te liggen. Omdat daarin de zenuwuitlopers dicht aan het oppervlak liggen, kunnen de tanden gevoelig worden en sterk reageren op warm of koud voedsel. Er is niet zoveel aan te doen, anders dan poetsen met een tandpasta tegen gevoelige tandhalzen. Hierin zit namelijk een stof, die er voor zorgt, dat de tandzenuwen zich een beetje naar de diepte terugtrekken. Daarnaast is voorzichtig poetsen met een niet te harde tandenborstel of een elektrische tandenborstel de beste manier om (verder) terugtrekkend tandvlees te voorkomen. Bij regelmatig tandenpoetsen heeft het gebit immers niet telkens een 'schrobbeurt' nodig.

Gingivitis

Gezond tandvlees heeft, daar waar het op de tanden en kiezen aansluit, een egale roze kleur. Ongezond of ontstoken tandvlees heeft echter rode plekken, kan opgezwollen zijn en zal zeker sneller bloeden, bijvoorbeeld tijdens het tandenpoetsen of flossen.

Tandvleesontsteking of gingivitis ontstaat in de rand van het tandvlees en wordt veroorzaakt door bacteriën in tandplak. Tandplak kan op den duur verkalken tot tandsteen en uitgroeien tot een ruwe laag, die stevig vastzit aan de tanden en kiezen. Zonder behandeling door bijvoorbeeld een tandarts of mondhygiëniste (waarbij het wordt weggehaald), kan tandsteen het tandvlees zo sterk irriteren, dat het ontstoken raakt. Enkele kenmerken hiervan zijn: rood, slap en/of gezwollen tandvlees, bloedend tandvlees bij het poetsen, een vieze smaak en/of een slechte adem. Ontstoken tandvlees geeft zelden pijnklachten.

Parodontitis

Parodontitis is vergevorderde gingivitis, een bacteriële infectie van het tandvlees, die zich heeft uitgebreid naar het onderliggende weefsel en bot. Bacteriën hebben zich dan een weg gebaand in de kleine openingen tussen tanden, kiezen en het tandvlees en dringen dieper en dieper door. Uiteindelijk tasten de bacteriën het steunweefsel en kaakbot aan, die de tanden en kiezen vasthouden.

Het gevolg hiervan is meestal verlies van (verder gezonde) tanden en kiezen, maar ook kan het botweefsel van de kaak worden 'weggevreten' door de bacteriën, waardoor herstel (bijvoorbeeld door een implantaat, een brug, een plaatje of zelfs een kunstgebit) niet meer of nog maar moeilijk mogelijk is.

Ook bij parodontitis is er niet altijd sprake van pijnklachten; soms merk je het pas doordat tanden of kiezen los komen te zitten. Enkel een regelmatig bezoek aan de tandarts kan zorgen voor bijtijdse ontdekking. Tandartsen hebben in Nederland namelijk in 1998 afgesproken om het tandvlees van hun patiënten jaarlijks nauwkeurig te onderzoeken. De staat van het tandvlees krijgt dan een cijfer tussen de 0 en de 4, de zogenaamde DPSI-score (Dutch Periodontal Screening Index). Afhankelijk van de uitkomst besluit de tandarts of en in welke vorm behandeling nodig is. Vraag er eens naar bij je tandarts!

Gezond tandvlees ook aan de basis van een gezond lichaam

Dat een bacteriële infectie in de mond onwenselijk is, staat buiten kijf. Hoe onwenselijk wordt echter steeds duidelijker aan de hand van wetenschappelijke studies.

Zo hebben onderzoekers ontdekt, dat er een verbinding bestaat tussen tandvleesontsteking en hart- en vaatziekten. Men heeft ontdekt, dat bacteriën uit de mondholte zich via de bloedbaan kunnen verspreiden en zo ontstekingen in de slagaders kunnen veroorzaken met mogelijke verstoppingen (aderverkalking, trombose, embolie) tot gevolg. Ook kunnen (delen van) het hart en de hartkleppen door de bacteriën ontstoken raken, meestal met fatale gevolgen.

Dat is echter nog lang niet alles. Op dezelfde wijze als in de slagaders rond het hart kunnen de mondholtebacteriën ontstekingen en verstoppingen veroorzaken in de aders van de hersenen. Er is hierbij op dezelfde wijze een verband te constateren met hersenbloedingen en beroerten, maar ook met geheugenverlies en dementie.

Een andere wijze, waarop mondholtebacteriën de lichamelijke gezondheid kunnen verstoren, is zodanige prikkeling/aantasting van het immuunsysteem dat een auto-immuunziekte ontstaat. Hierdoor valt het immuunsysteem delen van het eigen gezonde lichaam aan om de gedetecteerde infectie te lijf te gaan, waardoor schade en dus ziekten ontstaan. Wetenschappers denken hierbij bijvoorbeeld aan aandoeningen als reuma, maar ook als de ziekte van Alzheimer. Vooral naar dat laatste wordt momenteel veel onderzoek gedaan.

Een ziekte, waarbij het verband met mondholtebacteriën inmiddels duidelijk is en uitvoerig wetenschappelijk bewezen wordt geacht, is longontsteking. De besmetting of veroorzaking is hierbij vrij direct. Bacteriën, die longontsteking kunnen veroorzaken (bijvoorbeeld Staphylococcus aureus of Pseudomonas aeruginosa) houden zich graag op in de mondholte. Hoe slechter de mondverzorging, hoe sneller deze bacteriën zich vermenigvuldigen. Wanneer zij per ongeluk (bij bijvoorbeeld verslikking) eerst in de luchtpijp en dan in de longen terechtkomen, is de kans dat zij een ontsteking veroorzaken groot. Vooral bij ouderen is dit een zorg; bij opname op de intensive care-unit van ziekenhuizen blijkt bijvoorbeeld 65% van de ouderen één van deze longontsteking veroorzakende bacteriën in de mond te hebben.

Tot slot

Dagelijkse mondverzorging (tandenpoetsen, flossen, stoken, ragen, spoelen enz.) en regelmatig bezoek aan de tandarts en/of mondhygiënist zijn dus niet alleen goed voor een gezond gebit, maar ook voor de rest van je lijf en leden.