Normatieve ethiek: deontologie

"Handel zo dat de je redelijkerwijs kunt verlangen dat de maxime van je handeling een algemeen geldende wet zou zijn."

De voornaamste plichtethiek (of deontologie) is die van de Duitse verlichtingsfilosoof Immanuel Kant. Volgens Kant moet de ethiek niet naar consequenties kijken, maar naar intenties. Een handeling is alleen maar goed wanneer die met een goede wil wordt uitgevoerd. Want wanneer iemand goed wil doen maar per ongeluk nare gevolgen veroorzaakt, maakt dit hem geen slecht mens, aldus Kant.

                Maar wat is dan een ‘goede’ wil? Dit heeft Kant in ‘die Kritiek der Praktischer Vernünft’ uitgebreid uitgewerkt. Een wil is goed wanneer die de categorische imperatief volgt. Deze imperatief luidt als volgt:

1. Handel zo dat de je redelijkerwijs kunt verlangen dat de maxime van je handeling een algemeen geldende wet zou zijn.

Ik zal de betekenis hiervan duidelijk maken aan de hand van een voorbeeld. Stel dat een man een surprise-party wil geven voor zijn vrouw. De vrouw heeft hier geen idee van, maar in een ongelukkige situatie vraagt zij grappend: “wanneer ga je nou is een feestje voor mij geven?”. De gemiddelde man zal lachend ontkennen dat hij een feestje voor haar gepland heeft om de verrassing niet te verpesten. Hier zou Kant echter de grootst mogelijke moeite mee hebben want de maxime (het principe) van deze handeling is ‘liegen’. En de handeling ‘liegen’ gehoorzaamt niet aan de categorische imperatief. Men kan namelijk niet redelijkerwijs verlangen dat ‘liegen’ een algemeen geldende wet zou zijn, want als iedereen altijd zou moeten liegen dan zou niemand elkaar meer kunnen geloven en zou liegen niet meer mogelijk zijn. Het is dit zelf ondermijnende karakter wat slechte handelingen karakteriseert. ‘Stelen’ is er nog één. Je probeert je iets toe te eigenen en dus mee te doen met het fenomeen ‘eigendom’, maar als iedereen zou stelen zou eigendom niet meer bestaan. Wat je probeert kan dus helemaal niet!

                Zoals het bovenstaande voorbeeld aangeeft is de deontologie van Kant in principe heel strikt. Hij geeft zelf echter wel een oplossing voor dit soort situaties: draai er omheen! Wanneer de man lachend "elke dag is een feestje met jou" zou reageren, zou dit geen liegen zijn. En dus is er geen probleem. Slechts wanneer zijn vrouw door zou vragen zou de man in de problemen komen.

               Een wereld zoals Kant die voorschrijft, zonder bedrog, diefstal en geweld, waar mensen af en toe ergens omheen zouden draaien, zou een mooie wereld zijn :)