Vaderschap op afstand

Meer dan negen jaar geleden werd ik vader. Als ik terugkijk, zie ik hoe ik ben veranderd. En nu schrijf ik het op. Niet zonder moeite. 

Like father, like son

Ik durf ze bijna niet aan te raken. Wat zijn die handjes ontzettend klein! Heel voorzichtig aai ik over een nageltje. Bij de gedachte ze te moeten knippen, over een maand of twee, breekt het zweet me uit. Zonder vergrootglas of binoculair durf ik dat echt niet. We houden hem vast. Weegt minder dan een van onze katten. Gelukkig hebben we ook rompertjes in maat 48. Moeilijk te krijgen in Nederland; toch handig als je ouders hebt die in Frankrijk wonen. Heel voorzichtig kleden we hem uit. Ik behandel hem alsof hij gemaakt is uit eierschaalporselein. Een vreselijke gedachte: stel dat hij uit mijn handen glipt! Voor het eerst verschonen wij zijn luier. Hij poept op de hand van mijn vrouw; beiden stikken we zowat van het lachen. Ze trekt een pijnlijke grimas en het duurt even voordat ik het snap. Ik voel schaamte omdat ik het had moeten weten. Als je buikspieren zijn doorgesneden, doet lachen gewoon pijn. Heel veel pijn. Maar toch kan ze niet stoppen. Daar zit ook humor in en dat mag.

Er mankeert wat aan me. Iets essentieels. Ik wist het, ik was er altijd al bang voor. Ik voel te weinig. Ik ga dezelfde fouten maken als mijn eigen pa. Alsof ik in een auto zit, op volle vaart richting een ravijn. Ik voel het niet, die overweldigende golf van liefde waar zoveel mensen van spreken. Ik hou wel van hem, maar ik kan niet voelen hoeveel. Het is of ik mezelf tegenhoud. Of het niet mag. Herinneringen aan vroeger, angstbeelden uit een mogelijke toekomst, kleine irritaties, ze zitten me in de weg. Als ik thuiskom en hij heeft een huiluurtje, kan ik hem wel achter het behang plakken. Als hij buikkrampjes heeft heb ik ontzettend met hem te doen. Hij ligt dan op mijn buik, mijn armen verwarmend en beschermend om hem heen. Hij zuigt met gekke geluidjes aan mijn pink. Ik voel de warmte van zijn lijfje, zijn hartje dat als een razende tekeer gaat. Zoveel sneller dan het mijne. Het helpt; hij wordt er rustiger van. Ik voel me schuldig. Ik ben geen goede vader, ik ben geen goede echtgenoot. Ik doe maar wat, ik ben verdoofd, op automatische piloot. Het is niet genoeg, het zal nooit genoeg kunnen zijn. Ooit zullen we van elkaar vervreemden. Soms wil ik gewoon de trein pakken naar God knows where. Maar ik doe het niet.

Voor het eerst geef ik hem een flesje, afgekolfde melk. Hij kijkt me recht aan. Ik heb er al eerder over geschreven. Er verandert iets in mij, maar ik kan het nog niet bewust voelen. Dat komt pas over een paar jaar. Nu sta ik er niet bij stil, maar ik merk het wel. Ik begin er lol in te krijgen. Telkens als ik zijn luier verschoon, trappelt hij wild met zijn hakjes tegen mijn borst. Ik zing dan gekke liedjes die ik ter plekke verzin. Ze zitten de hele dag in mijn hoofd, voordat ik slaap, tijdens mijn werk, als ik boodschappen doe. Zoals een marinier met blinddoek op een Uzi in elkaar kan zetten, lukt het mij met een borstpomp. Ik lach er om. Ook krijg ik rare en verontrustende dromen. Ik, lopend achter de kinderwagen. Een jongen op een scooter die over de kinderwagen heen rijdt, mijn kind verplettert en dan begint te schelden op die stomme Hollanders. De rest van mijn droom laat zien wat ik met die jongen doe. Die Yanks in Abu Ghraib en Gitmo zijn er een stelletje amateurs bij. Nog nooit zoveel bloed gezien. Tijdens het doodmartelen fluit ik slaapliedjes.

Hij wordt met de week interactiever. Gekke bekken trekken, bizarre geluidjes maken, ik kan er geen genoeg van krijgen. Hij begint te buikschuiven en te rollen. Ook de honden zijn lief en voorzichtig voor hem. Mijn vrouw en ik zijn het met elkaar eens. Boerderijkinderen zijn gezonder dan stadse lui en alles 100% hygiënisch schoon houden is slecht voor je afweer. Hondenspeeksel is geen vergif. Eindelijk mag hij wat anders dan moedermelk. Ik maak fruitprutjes in de blender. Een grote hoeveelheid, verdeeld over kleine potjes die ik invries. ’s Avonds eet hij gewoon met de pot mee. Pas als zijn hapje uit de pan is gehaald, gaan er zout en kruiden over ons eten. Hij lust alles, mooi ventje!

Mijn ouders konden de klok er op gelijkzetten. Vroeger. Als ik of mijn zusje over het nekje ging, moest de andere binnen een paar minuten ook. De lucht van vers braaksel roept bij mij fysieke weerzin op. Ik hoor mijn zoontje in zijn box jammerende geluidjes maken. Ik weet onmiddellijk dat er iets niet pluis is. Sussend til ik hem op en de inhoud van zijn maag gutst naar buiten. Het ventje is bedekt met een laag dampende kots, ik ga snel met hem naar boven, vul een warm badje en gooi de kleertjes met braaksel in de wasmachine. Box schoongemaakt, schoon kereltje in schone kleertjes, vloer gedweild…maar ik ruik die rotzooi nog steeds. En dan zie ik dat ik zelf nog onder zit. Niks van aangetrokken, want het was niet belangrijk. 

Hij zet zijn eerste stapjes. Armpjes opgeheven, alsof hij zich overgeeft. Van papa naar mama lopen. Hij valt op zijn luier. Lacht en kruipt terug naar mij, om het opnieuw te proberen. Niet vanaf de plek dat hij valt, nee, helemaal opnieuw. Hij ziet het als een spelletje en hij wil het goed spelen. Het eergevoel van een ventje van anderhalf. Ben ik ooit zo trots geweest als nu?

Hij lijkt wel een kopie van mij! Niet alleen dezelfde krulletjes als ik vroeger had, ook zijn interesses. Ik zit in de tuin om onkruid te wieden. Gewoon met blote handen in de aarde. Hij helpt mee, totdat hij een paar pissebedden ziet. En dan moet hij er alles van weten. Hij ziet schoonheid en verwondering in zulke kleine beestjes. Hij snapt dat ze belangrijk zijn, dat ze interessant zijn. Ik zie dat hij voelt dat de wereld heel mooi in elkaar zit. Ik vis wat salamanders uit mijn vijver. Voorzichtig en liefdevol laat hij ze over zijn handen lopen. En hij zet ze heel voorzichtig terug in het water. Alsof ze pasgeboren baby's zijn. Alsof ze gemaakt zijn van eierschaalporselein.

Papa en mama houden niet meer van elkaar. De geschiedenis gaat zich dus herhalen. De zoon van gescheiden ouders gaat zelf scheiden. Maar nu is het anders. Geleidelijk, doordacht, in harmonie. We blijven nog bijna een jaar bij elkaar in één huis. Geleidelijk laten we hem wennen aan het idee. Het dringt nog niet echt tot hem door. Mijn bijna ex-vrouw vindt een nieuwe liefde. Mijn zoontje gaat een lang weekend mee, om alvast te wennen. Tijdens dat weekend wordt hij ziek. Aan beide kanten ‘loopt hij leeg’. Als ik merk dat in korte tijd het resultaat van zowel twintig braakpartijtjes als diarreeaanvallen zonder mokken verschoond wordt, geef ik toe dat het gewoon een ‘goeie vent’ is. Aan hem durf ik mijn kind wel toe te vertrouwen.

Het is februari 2009. Een verhuiswagen stopt voor de deur. De spullen van mijn ex-vrouw laden ze in. We wisten dat dit moest gebeuren, maar de onvermijdelijke realiteit is even teveel voor een vierjarige. Hij kruipt op mijn schoot en als een angstig diertje klauwt hij zich in me vast. Ik probeer uit alle macht rust uit te stralen, streel hem en glimlach. Hij ontspant. En dan gaat hij mee, weg van mij. De diepe leegte die hij achterlaat daalt als een donkere wolk over me neer en houdt me in zijn greep. Ik ben letterlijk drie maanden ziek. Drie maanden met een knoop in mijn maag, een wurgende greep om mijn keel en de kaken stijf op elkaar. Mijn emoties vinden geen uitweg, daar hebben we zelf voor gezorgd. Als je in een scheiding je ex de schuld kan geven en kwaad kan zijn, is het afblazen van stoom gemakkelijk. Als je het zoals wij in harmonie doet, moet je de emotionele druk zelf kanaliseren. En dat lukt me niet. Zelfs niet als ik merk dat mensen om me heen wel de behoefte voelen om partij te kiezen en mij – wellicht onbewust - proberen daarin mee te zuigen. Ik verrek het. Liever een barstende ketel dan een onterechte uitlaatklep. 

Een nieuwe routine. Eens in de twee weken een weekend, in een huis dat ik angstvallig in oorspronkelijke staat wil houden. Een basis, een anker, een zekerheid in een veranderde wereld. Voor hem, maar waarschijnlijk ook voor mij. Een “Ik ga je missen” bij het afscheid, met traantjes in kleine jongensoogjes. Een dolk in mijn hart omdat ik dit niet mag bevestigen. Het is mijn taak om hem juist te wijzen op de leuke dingen die we de volgende keer gaan doen. Niet zijn verdriet en pijn voeden. Ik ben hier de volwassene, ik moet dit aankunnen en sterk zijn. Snerpende amputatiepijn wordt langzaam doffe fantoompijn. Ooit zal het wennen, maar nu nog niet. En ooit krijgt mijn zoontje andere dromen. Niet langer meer die droom van een groot huis waar hij met één moeder, twee vaders en alle katten en honden woont.

Een eerste zomervakantie. Een feestje bij mijn ex-schoonzus; ik heb mijn kind al een maand niet gezien. Over een weekje gaan wij drie weken op stap, naar Frankrijk. Hij is blij me te zien, maar barst in tranen uit wanneer ik ’s avonds zeg dat ik naar huis ga. Het is teveel voor hem. En mijn hart scheurt. Nog een paar dagen en dan drie weken samen. De drie weken voelen aan als een Godsgeschenk. Ik probeer hem te leren zwemmen. Ik maak bergwandelingen met hem. We zoeken mooie stenen en fossielen. Hij wil alles weten en hangt aan mijn lippen. Vol verwondering probeert hij zich voor te stellen dat het hier vroeger zee was. Ik ga mee met zijn beelden, zijn verhaaltjes, zijn dromen. Hij vertelt over zwemmende dino’s die de beestjes waarvan hij nu de fossielen heeft, op willen eten. Ik zie de scène voor me. Maar bovenal zie ik hoe drie weken achter elkaar met hem mijn eigen leven onnoemelijk verrijkt.

Een zonovergoten terras in Groningen. Ik samen met een vrouw die ik een jaar eerder online ontmoette, toen wij beiden nog druk aan het daten waren. Beiden kregen we een relatie, maar niet met elkaar. Nu is het een jaar later. Ze is mooi, heel spiritueel, maar op de goede manier. Veel meegemaakt, een spiritualiteit gegroeid uit levenswijsheid. Niet de hysterische en kleffe fastfood-spiritualiteit die ik zo veel om me heen zie. Ik vertel over de eerste maanden van mijn zoontje en een golf van emotie gaat door me heen. Ze trekt het moeiteloos uit me. Een kristalhelder moment als ik besef dat dat éne moment waarop ik hem voor het eerst een flesje gaf alles veranderde. Ik wist het eigenlijk wel, maar nu voel ik het ook. En ineens verdampt elke zelftwijfel. Alweer een Godsgeschenk. 

Ik haal hem op van school. Een school in een andere stad, niet de mijne. Men herkent me daar; ik hoor er bij. Op ouderavonden ben ik er ook. Ik klets wat na met zijn onderwijzer; het hoofd van de school laat me een ‘ruimteschip’ zien dat ze hebben gebouwd. Ik zie zijn klas, een belangrijk deel van zijn wereld wanneer hij niet bij mij is. Ik herken de verhalen over zijn wijsneuzige opmerkingen. En samen bouwen we een nieuwe traditie. Eerst plassen, want de treinreis duurt lang. In Arnhem even iets lekkers halen. En thuis, de eerste avond van ons weekend, naar de Burger King. Moet kunnen. In de trein leert hij mij Turkse woordjes. Ik zie mensen geïnteresseerd en geamuseerd kijken. Hij kletst me de oren van mijn hoofd als hij met zijn Ipad spelletjes doet. Hij probeert me in zijn wereld te trekken, een wereld van racende en vechtende poppetjes met superkrachten. Ik lach als ik hoor hoe hij Engelse namen en Engelse woorden verbastert. Maar hij, eigenwijze drol dat hij is, blijft bij zijn eigen uitspraak. Hij weet het immers beter. Net zoals ik vroeger.

Dit najaar, op vakantie in Spanje met de hele familie, laat ik hem de rotsen aan zee zien waar ik als klein jongetje uren doorbracht. Hij stapt in mijn jeugd en ik zie zijn kinderlijk enthousiasme als hij voor het eerst "live" heremietkreeftjes, zeeëgels en garnaaltjes ziet. Hij ziet niet hoezeer het leven ter plekke is veranderd, iets dat ik meteen zag. Voor hem wordt mijn verleden zijn heden, zeker als ik hem de plek laat zien waar ik - toen van zijn leeftijd - een octopus ving. Als ik hem met grote ogen de rotsinhammen zie afspeuren, op zoek naar zijn eigen octopus, vallen heden en verleden samen, zoals ik eerder met hem meemaakte.

Vijf jaar na de scheiding. Ik ben zijn rots in de branding, zijn vader, zijn leermeester. En ik leer op mijn beurt van hem. De essentie van liefde, de essentie en diepte van toewijding. De wil om te groeien, samen met hem. Er is geen vervreemding, nu niet en in de toekomst ook niet. Omdat ik er voor kies. Want er is niets waar ik zo zeker van ben als onze relatie.