Curcus 9

         'Zestiende en zeventiende eeuw'

 

 

Samenvatting/begrippenlijst 

Boek: Laagland literatuur & lezer

Klas: VWO

 

 

§1: Histortische context

• In de hervorming (letterlijke vertaling: veranderen/verbeteren) ontstond onrust tussen de burgerij en de geestelijkheid.
• Maarten Luther en Johannes Calvijn zijn grote voorbeelden die zich hebben verzet tegen de kerk
• LEES HIER MEER OVER LUTHER EN CALVIJN (bij paragraaf 3, de kerkhervorming)
• De drukpers werd belangrijk voor de verspreiding van de opvattingen van bijv. Luther en Calvijn.
• Absolutistische centralisatiepolitiek: Een vorst die regeert vanuit 1 punt. (bijv. bij Filips II)
• Calvinisten: Opvolgers van Calvijn met dezelfde denkwijze als Calvijn.

1. Verzetten zich tegen de geloofsvervolging, zoals ketterij.

• Na de beeldenstorm kwam er een verzet tegen Filips II en Alva. 

1. Het verzet werd geleid door Willem van Oranje.
2. Gevolg:  We kwam een groot conflict tussen deze 2 partijen (=de 80 jarige opstand)
3. Er ontstonden strijdliederen (= liederen die in oorlogstijd werden gezongen)
4. Nederland werd na de opstand de Republiek van de Zeven Verenigde Nederlanden.
5. Vrede van Münster: Het einde van de oorlog/opstand.
6. LEES HIER MEER OVER DE TIJD VAN WILLEM VAN ORANJE EN FILIPS II (bij paragraaf 4, de Nederlandse opstand)

• Johan van Oldenbarnevelt: Belangrijk persoon aan het einde van de oorlog/opstand.

1. ​Degene die vrede wou met Spanje.
2. Hij had ruzie met de stadhouder Maurits.
3. Hij werd gevangen genomen en onthoofd.
4. Er werd een vertaling van de bijbel in het Nederlands gemaakt, later de staatsbijbel genoemd.

• 15de en 16de eeuw:

1. Tijd van ontdekkingsreizen en handel in de Republiek.
2. Immigranten kwamen naar de Republiek.
3. De VOC (= Verenigde Oost-Indische Compagnie) werd opgericht.
4. Tijd van regentenfamilies (= families met veel macht en geld en die eigenlijk zorgden voor de Gouden Eeuw.)
5. LEES HIER MEER OVER DE TIJD VAN ONTDEKKINGSREIZEN EN DE GOUDEN EEUW (bij paragraaf 1 en 2)

​§2: Culturele context

• Middeleeuwen: Tijd waarin geloof/theologie centraal stond en alles daarom heen niet belangrijk was.

• 16de eeuw: Kennis en wetenschap werd belangrijk. geloof kwam op de tweede plaats te staan. 

• Ware kennis werd gebaseerd op: 

1. Empirisme: De kennis is gebaseerd op waarneming en ervaring (John Locke is hier een groot voorbeeld van)
2. Rationalisme: De kennis is gebaseerd op het kritische verstand (de ratio) (René Descartes is hier een groot voorbeeld van)

• Copernicaanse wending:

1. Bedacht door Copernicus
2. De zon en planeten bewegen niet om de aarde maar de aarde en planeten draaien om de zon.

• Humanisme: Denkwijze over de klassieke filosofie, klassieke letterkunde en klassieke filosofie waarbij er wordt bestudeerd en vertaald.

1. Deze denkwijze veranderde vanaf de 14de eeuw.
2. Het theocentrische beeld (= op god gerichte beeld) werd het antropocentrische beeld (op de mens gerichte beeld) De mens werd dus belangrijker dan het geloof.
3. Erasmus is een bekende Nederlandse humanist.

• Renaissance (letterlijke vertaling: wedergeboorte van de kunst): Tijd waarin een grote herleving was van de klassieke oudheid in cultuur, kunst en literatuur.

1. Er ontstond een herontdekking van de mythologie (mythologie werd veel in kunst en literatuur als onderwerp gebruikt.)
2. De Renaissanceliteratuur werd meestal voor de elite gemaakt.
3. Klassieke literaire genres werden opnieuw gebruikt (bijv. tragedie en komedie)

• Stappen die een kunstenaar maakte:

1. Translatio (het werk van andere kunstenaars vertalen)
2. Imitatio (het werk van andere kunstenaars nabootsen en navolgen)
3. Aemulatio (het werk van andere kunstenaars overtreffen)

• Classicisme: Een kunstvorm die gericht is op eenvoud, ingetogenheid, orde en discipline. 

1. ​Moest gebaseerd zijn op de regels van de klassieke Oudheid. 
2. LEES HIER MEER OVER HET CLASSICISME EN DE TONEELVORMEN UIT §3

§3: Literaire ontwikkelingen

• Oorzaken verandering van de literatuur in de 16de en 17de eeuw:

1. Er kwamen in plaats van meerdere schrijvers individuele auteurs die hun werk lieten drukken door een drukker/uitgeverij.
2. De opkomst van de Renaissanceliteratuur. De rederijkersliteratuur werd meer Renaissanceliteratuur.

• De schrijvers in de Republiek zagen zichzelf als volksopvoeders en opinievormers. Ook waren ze vaak afkomstig uit de stedelijke elite.
• Petrarkisme: Liefdesgedichten en liefdesliederen die in navolging van Petrarca (een belangrijke liefdesschrijver) die met vaste regels werden geschreven. 
• 16de eeuw: Begin van de emblematiek (= het toevoegen van illustraties bij teksten). 
• De verschillende vormen die een embleem had:

1. Pictura (een plaatje/afbeelding)
2. Subscripto (een bijschrift of uitleg)
3. Motto (een opschrift/titel)

• Toneelontwikkelingen 17de eeuw:

1. Rederijkerskamers (= vereniging met dichters) begonnen toneelstukken te schrijven en te maken. 
2. Er werden academies opgericht waarin toneelstukken uitgevoerd konden worden. (bijv. de Nederduytsche Academie van Samuel Coster en de Amsterdamse Schouwburg)
3. Het toneel werd als een soort spiegel voor de mens gezien. 
4. Het toneel kreeg een stedelijke functie (er moest geld voor worden betaald) en een opiniërende functie (de meningen van de schrijvers werden in toneelstukken verwerkt en zo verspreid via het toneel naar het publiek)

• ​P.C. Hooft was een belangrijk persoon in de ontwikkelingen van het toneel.
• Tragedie/Treurspel: Een veel gespeelde toneelvorm in de tijd van het opkomende toneel.
• Retorisch didactische tragedie: Een morele les wordt via een monoloog, discussie of beschouwing overbracht op het publiek.
• Aristotelische tragedie: Een tragedie gebaseerd op de denkwijze van Aristoteles
• Joost van den Vondel: schrijver die bekend is door zijn aristotelische en retorische didactische tragedies. (bijv. het toneelstuk Lucifer)
• Tragedies zijn vaak beschreven in de historische tijd (bijv. de Middeleeuwen) of in de hemel.

 

Lees ook: 

   - Cursus 8: Voorgeschiedenis en middeleeuwen

   - Cursus 10: Achttiende eeuw

 

_______________________________________________________________________________________

Gemaakt door: H_Justin

Op dit artikel zit Copyright.

Dit artikel is geschreven tbv opleiding.

_______________________________________________________________________________________