Lewis Carroll verzon tijdens een boottocht op 4 juli 1862 met de drie zusjes Liddell het verhaal over Alice, die door Wonderland reisde, om de meisjes te vermaken. Ze vonden het prachtig en vroegen hem zo vaak het verhaal te herhalen, dat hij het uiteindelijk in 1865, 150 jaar geleden, in boekvorm uitbracht.
Maar wie was deze Britse verhalenverteller, die achter het pseudoniem Lewis Carroll schuil ging? En waarom wordt zijn persoon nu als controversieel gezien?
Achtergrond van Charles Dodgson alias Lewis Carroll
Charles Lutwidge Dodgson (27 januari 1832-14 januari 1898) stamde uit een vrome Anglicaanse familie uit het noorden van Engeland en had een Ierse achtergrond. Zijn vader, een conservatieve Anglicaan, volgde een succesvolle carrière binnen de kerk. Als derde van 11 kinderen kreeg de jonge Charles thuis onderwijs en hij ging pas op zijn 12e naar een school in Richmond. Twee jaar later werd hij in een vervolgopleiding in Rugby geplaatst, waar hij doodongelukkig was. Hij maakte zijn opleiding echter af en vertrok in 1850 naar Oxford, waar hij cum laude afstudeerde in wiskunde.
Rechts: een zelfportret uit 1856.
Met een beurs trok hij vervolgens in in Christ Church, één van de onafhankelijke hallen en colleges van de Oxford Universiteit, waar hij zijn tijd verdeelde tussen studeren en lesgeven. In de Victoriaanse tijd was het gebruikelijk voor een hoogleraar om tevens de functie van diaken (dienaar van de Anglicaanse kerk, echter geen priester) te bekleden en ongehuwd te blijven. Voor Dodgson, een lange, tengere man die van kind af aan stotterde, doof was aan één oor en later leed aan bronchitis en een stijve knie, leek dit niet meer dan een vanzelfsprekendheid.
Charles Dodgson geliefd in sociale kringen
Zoals wel meer mensen die stotteren, kon Dodgson stottervrij zingen en uitstekend gedichten en verhalen (uit eigen of andermans werk) voordragen, hetgeen hem een geliefde verschijning maakte op avonden en partijen. Hij had dan ook een soort van dubbele persoonlijkheid: enerzijds was hij een briljant wiskundige, logicus en hoogleraar, anderzijds was hij een dromer, die niet te hard werkte en zich verloor in een fantasiewereld.
Hoe het pseudoniem Lewis Carroll ontstond
In 1856 publiceerde Dodgson voor het eerst een romantisch gedicht, "Solitude". Dit wilde hij echter onder een pseudoniem uitbrengen. Hij speelde met zijn eigen naam: Charles was in het Iers Carroll en werd in het Latijn Carolus. Lutwidge werd in het Latijn Ludovicus. Carolus Ludovicus terugvertaald in het Engels werd Carroll Lewis en dit draaide Dodgson nog eens om tot Lewis Carroll.
Lewis Carroll en de zusjes Liddell
Dodgson bewoog zich met gemak in het sociale leven van Oxford en vergaarde vele vrienden en kennissen. Hieronder bevond zich ook Dr Henry Liddell, die in 1856 deken (hoofd van de Christ Church kathedraal) werd en met zijn groeiende gezin op het terrein van Christ Church kwam wonen. Toen Dodgson in april 1856 voor het eerst bij de Liddells over de vloer kwam, was hij vooral gecharmeerd van de drie kleine meisjes: Lorina (1849), Alice (1852) en Edith (1854).
Van links naar rechts: Edith, Lorina en Alice.
Hij speelde met hen, vertelde verhalen en bracht cadeautjes voor hen mee. Begrijpelijk dat de drie zusjes dol op hem waren. Op 4 juli 1862 nodigde Dodgson de zusjes uit om met hem en zijn vriend, dominee Robinson Duckworth, in een roeiboot van Oxford naar Godstow te varen. Tijdens deze reis verzon Dodgson het verhaal van "Alice in Wonderland" om de meisjes te vermaken. De altijd sprankelende en recalcitrante Alice stond model voor het hoofdpersonage.
Alice in Wonderland en verdere verhalen
Toen de zusjes en vooral Alice bleven vragen om een geschreven versie van het verhaal, zodat zij het zelf konden nalezen, besloot Dodgson het verhaal in een boek te publiceren. Op 26 november 1864 zond hij het handgeschreven manuscript met eigen tekeningen als cadeau aan Alice. In 1865 kwam het verhaal als boek uit. Na verschillende titels te hebben geprobeerd, werd het uiteindelijk "Alice's Adventures in Wonderland" (kortweg "Alice in Wonderland"). Het was het eerste (kinder-) boek, waarin een meisje de hoofdrol speelde en waarvan de inhoud geheel uit nonsens en fantasie bestond. Het boek werd immens populair, niet in het minst omdat koningin Victoria het boek prachtig vond. Zij beval Dodgson zijn volgende werk aan haar op te dragen. Hij deed dit plichtsgetrouw. Zijn volgende werk, een wiskundig studieboek getiteld "An Elementary Treatise on Determinants" werd keurig netjes aan koningin Victoria opgedragen en gepresenteerd.
In 1871 schreef Dodgson het vervolg "Through the Looking Glas and what Alice found there", dat iets donkerder van toon is. Na de dood van zijn vader in 1868 leed Dodgson namelijk aan depressies. In 1876 kwam zijn volgende fantasiewerk uit: "The Hunting of the Snark", een nonsens-gedicht, dat de avonturen volgt van een bizarre bemanning op zoek naar een bijzonder wezen. Alle drie behoren inmiddels tot de Britse klassiekers. In 1895 probeerde Dodgson een comeback te maken door een tweedelig verhaal over een elvenkoninkrijk te schrijven ("Silvie and Bruno"), maar dit werk bleek niet erg succesvol.
Lewis Carroll en fotografie
In 1856 kwam Dodgson via een oom in contact met de fotografie. Hij werd al snel een bekwaam (amateur-) fotograaf en schijnt zelf een poosje in dubio te hebben gestaan om hier zijn carrière van te maken. Dodgson maakte vele foto's, van landschappen, bomen, dieren, mannen, vrouwen, jongens, maar vooral van meisjes. Ook van de Liddell-zusjes maakte hij veel foto's, meestal in de tuin met natuurlijk zonlicht en onder toezicht van één van de ouders.
Links: Alice als straatkind in gescheurde kleding.
Veel van de Victoriaanse foto's bevatten halfnaakte of naakte kinderen in een - wat wij nu noemen – erotische en onbetamelijke sfeer, maar die destijds gezien werd als uitdrukking van de onschuld. In de verstikkende moraliteit van het Victoriaanse tijdperk werden kinderen gek genoeg gezien als onschuldig en in feite aseksueel. Waar huwbare meisjes angstvallig door chaperonnes werden bewaakt, mochten hun jongere broertjes en zusjes halfnaakt of naakt poseren voor met de familie bevriende fotografen. In tegenstelling tot de tegenwoordige tijd zocht men daar destijds niet snel wat achter. Behalve Dodgson waren er meer amateurfotografen uit de upper class, mannelijk en vrouwelijk, die bij voorkeur naakte kinderen gebruikten als modellen in hun fotografische droombeelden.
Lewis Carroll en de breuk met de Liddells
Toch kwam het al in juni 1863 tot een breuk tussen Dodgson en de Liddell-familie. Het hoe en waarom blijft onbekend; van Dodgsons dagboeken ontbreken er een aantal en uit het dagboek van 1863 zijn de bladzijden over de cruciale gebeurtenis (waarschijnlijk) door zijn erfgenamen uitgesneden. Ook de Liddell-zusjes zwegen als het graf.
Rechts: Lewis Carroll en Alice Liddell.
In de omgeving gonsde het van de geruchten. Volgens sommigen zou Dodgson een misplaatst huwelijksaanzoek hebben gedaan aan de 11-jarige Alice, volgens anderen was het aan haar 3 jaar oudere zus Lorina en/of zou deze teveel gehecht zijn geraakt aan Dodgson. Wel duidelijk is, dat er destijds een niet aflatende geruchtenstroom in de besloten gemeenschap van Christ Church Hall bestond over mogelijke onbetamelijkheden tussen Dodgson en de zusjes Liddell. Wellicht werd deze voor de ouders te sterk om te negeren? Het contact tussen de Liddells en Dodgson is nimmer hersteld.
Charles Dodgson alias Lewis Carroll een verborgen pedofiel?
Een aantal jaren geleden dook een foto van een naakt meisje op in het Franse Musée Cantini in Marseille. Op de achterkant werd vermeld, dat de foto gemaakt was door Lewis Carroll en het model een jonge Lorina Liddell toonde. Britse experts hebben inmiddels bevestigd dat beide beweringen kloppen. Was deze foto van een ongeveer 14-jarige Lorina misschien de aanleiding voor haar ouders radicaal met Dodgson te breken – als zij de foto al hebben gezien? En had Dodgson – zoals critici al langer beweren – verborgen pedofiele neigingen? De foto van een frontaal naakte en zich daarbij zichtbaar ongemakkelijk voelende Lorina kan niet gezien worden in het kader van de romantische kinderfoto's van die tijd, maar heeft een duidelijke seksuele ondertoon.
Hoeveel van zulke foto's maakte Dodgson? Tot 1880 bezat hij een eigen studio en had naar zeggen ruim 3.000 foto's gemaakt en in zijn bezit.
Links: een ander meisje als model op een foto van Lewis Carroll.
In 1880, een jaar voor zijn pensioen, stopte Dodgson echter onverwacht met fotograferen, sloot zijn studio en vernietigde ruim tweederde van zijn foto's.
Rond kerstmis 1897 bezocht hij één van zijn zussen. Hij kreeg een zware griep en ontwikkelde een longontsteking. Charles Dodgson/Lewis Carroll stierf op 14 januari 1898, bijna 66 jaar oud.
Tot slot
Hoewel we het nooit zeker zullen weten, zijn er zeker aanwijzingen voor een verdrongen of latente pedofilie van Dodgson. Hij onderhield zijn leven lang 'vriendschappen' met vooral jonge kinderen (meestal meisjes), die hij in bepaalde poses tekende of fotografeerde. Over vormen van daadwerkelijk misbruik is er over Dodgson niets bekend; wellicht hield hij door zijn strikte geloof en Victoriaanse opvattingen altijd zijn handen thuis. Dodgson was echter een groot criticus van zichzelf en werd jarenlang geplaagd door intense gevoelens van zonde en schuld, waarover hij met vrienden sprak. In zijn dagboeken van vooral de jaren 1860 beschrijft hij zichzelf meermalen als een laaghartige, verfoeilijke en waardeloze zondaar, die het niet waard is tot priester gewijd te worden. (Het pad van een diaken leidde destijds altijd naar priesterschap, maar Dodgson heeft deze stap nooit gezet.) Waarom die pittige zelfkritiek? Het zal voor altijd een mysterie blijven. Het 150 jaar oude "Alice in Wonderland" blijft echter een alleraardigst verhaal, waarvan thema's al ontelbare keren zijn gebruikt voor van alles en nog wat, van gedichten, verhalen en boeken tot films, pretparken en computergames.
© ASMAY. *15
Foto's: Flickr.com, Wikmedia Commons.
Meer weten of boeken vinden over Lewis Carroll? Klik hier.
Voor van alles en nog wat over Groot-Brittannië, klik hier.
Zie ook:
Jane-Austen-klassiek-en-modern-maar-vooral-tijdloos
Charles-Dickens-sociaal-bevlogen-en-invloedrijk-schrijver
Mark-Twain-markant-boegbeeld-van-de-Amerikaanse-literatuur
Jules-Verne-science-fiction-schrijver-avant-la-lettre
Of:
Asmay-s-kunst-&-cultuur
Asmay-s-mens-&-maatschappij
Reacties (14)