De Zonnekoning

Lodewijk XIV werd geboren op het moment dat Frankrijk de rol van Spanje als grootmacht overnam. Deze geërfde macht steunde hem bij zijn streven om de grootste en meest bewonderde koning van zijn tijd te worden. Hij was gek op ballet en heeft de rol van de zon gespeeld in een ballet van Jean-Baptiste Lully.    Vanaf dat moment koos hij de zon als zijn symbool. Hij besteeg de troon in 1643 op 4 jarige leeftijd, slechts enkele dagen voor het Franse leger de ooit onoverwinnelijke Spanjaarden bij Rocroi versloeg. In 1648 eindigde de Dertigjarige Oorlog grotendeels in het voordeel van Frankrijk, maar de oorlog met Spanje ging verder.                                                                  

De staat, dat ben ik

Tussen 1648 en 1653 deed een reeks burgeroorlogen (de Fronde –dit was een opstand ) Frankrijk opschrikken. In deze onrustige periode was Lodewijk vaak overgeleverd aan de genade van de adellijke groeperingen, een ervaring die hem deed besluiten om de enig ware heerser te worden. ‘De staat? Ik ben de staat’, zou hij later zeggen.

Lodewijks premier, kardinaal Mazarin, zegevierde  over de Fronde en leidde Frankrijk ook in de oorlog tegen Spanje naar de overwinning. Mazarin stierf in 1661 en Lodewijk, nu 22, zocht voor hem geen opvolger. Hij werd zelf premier en nam voortaan alle beslissingen zelf over de buitenlandse politiek. Ook stond hij aan het hoofd van een bloeiperiode in de kunst en literatuur, waarvan veel was gericht op het verheerlijken van Lodewijk als oppermachtige, goddelijke Zonnekoning

Een van Lodewijks positieve dingen die zijn tijdgenoten het meest imponeerden was het bouwen van een groot paleis te Versailles, waar de hele hofhouding woonde. Lodewijk regeerde hier in veel pracht  en praal om zijn grootsheid te benadrukken. Versailles had echter ook een politieke functie. Het stond ver buiten Parijs, waardoor de Parijse burgers nooit meer in staat zouden zijn de monarchie te bedreigen, zoals tijdens de Fronde.  Door vooraanstaande edellieden naar het hof te lokken en hen aan te moedigen in hun strijd om aandacht en steun, kon Lodewijk controle uitoefenen en hen afhouden van politieke ambities.

Lodewijks oorlogen

Hoewel Lodewijk de teugels stevig in handen hield, koos hij wel bekwame ministers uit. Jean-Baptiste Colbert gaf het Koninklijke huishoudboekje een gezonde basis en stimuleerde de vestiging van nieuwe bedrijven, steunde de koloniale handel en begon Frankrijk uit te rusten met een hele goede vloot.

Colberts werk versterkte Lodewijks militaire avonturen, maar wist niet, op lange termijn,  de enorme kosten te dekken. Ook hier werd Lodewijk goed bijgestaan, door de uitstekende minister van Oorlog Louvois en briljante generaals.

Veel van Lodewijks oorlogen waren gebaseerd op juridische vorderingen en werden gesteund door het Franse leger. De Devolutieoorlog (1667-168) kwam voort uit Konings aanspraken op de Spaanse Nederlanden, gevoerd in naam van zijn Spaanse vrouw (Maria Theresia).  

                                                                                                 LodewijkXIV (in het rood) begroet Filips IV van Spanje en zijn dochter Maria Theresa met wie hij trouwde

De Triple Alliantie van Engeland, de Nederlanden en Zweden beperkte zijn succes, maar hij kreeg toch Lille, Kortrijk en andere belangrijke grenssteden in handen.

In 1672 nam Lodewijk wraak op de Nederlanden door  de andere leden van de Triple Alliantie om te kopen. Andere machten kozen de zijde van de Nederlanders en toen er in 1678 opnieuw vrede werd gesloten leden de Spanjaarden het meest. Frankrijk verkreeg Franche-Comte aan de oostgrens en nog meer grondgebied in de Nederlanden. Vervolgens richtte Lodewijk zijn aandacht op Duitsland, zette Franse rechtbanken op om zijn aanspraken te behandelen en voerde hun vonnissen uit, die hem, zoals verwacht, in de kaart speelden. Op deze wijze werden Straatsburg, Metz en vele andere grenssteden bij Frankrijk ingelijfd.

Het hoogtepunt

Na een volgende campagne in de Spaanse Nederlanden bereikte Lodewijk het hoogtepunt van zijn macht en voerde een succesvolle, agressieve politiek, waar de andere Europese staten geen verweer tegen leken te hebben. Hierdoor werden zij uit angst voor Frankrijk naar elkaar toe gedreven en Lodewijks religieuze beleid verhardde de houding van de protestante machthebbers.

Mogelijk onder invloed van zijn tweede echtgenote Madam de Maintenon vervolgde hij eerst de hugenoten (Franse protestanten) en verklaarde later het Edict van Nantes (uit 1598) ongeldig, waarin hun tolerantie was toegezegd.

Velen moesten zich bekeren tot het katholieke geloof, maar nog grotere aantallen verlieten het land. Aangezien de hugenoten harde werkers waren, was het economisch verlies voor Frankrijk aanzienlijk.

In 1688 vielen Lodewijks troepen de Palts in Duitsland binnen, maar er ontstond een Europees bondgenootschap om de Franse druk te dimmen. In de oorlog van de Grote Alliantie (1689-1697) bewees het Franse leger zijn kunnen maar de strijd bracht geen uitsluitsel en Frankrijk leed zwaar verlies.

Binnen vier jaar zou een nog pijnlijker conflict volgen.  Door de dood van de kinderloze Spaanse koning Karel II, waren de Oostenrijkse Habsburgers en de Bourbons (Lodewijks dynastie) degene die het meest aansprak hadden als troonopvolgers. Lodewijk besloot het Spaanse erfgoed in naam van zijn kleinzoon Filips van Anjou te accepteren.

Dit bracht een nieuwe Europese coalitie tot stand en veroorzaakte de Spaanse Successieoorlog (1701-1714).  Ditmaal leed Frankrijk grote verliezen en werd bijna onder de voet gelopen. Uiteindelijk leidde geallieerde verdeeldheid tot verdragen waarbij Filips koning van Spanje werd, hoewel de Europese bezittingen naar de Oostenrijkse Habsburgers gingen. De prijs was hoog, omdat de oorlog Frankrijk sterk verzwakte.  De Zonnekoning stierf op 76 jarige leeftijd in 1715. Hij werd opgevolgd door zijn achterkleinzoon, Lodewijk XV.