Ergens een puntje aan zuigen

Ben je ook zo benieuwd waar de zegswijze "ergens een punt(je) aan zuigen" vandaan komt? Het is komkommertijd, maar nee, het is niet wat je denkt.....

Mijn nieuwsgierigheid heeft geleid tot enig wetenschappelijk onderzoek en dat heeft mij het volgende geleerd. Als van een prestatie wordt gezegd: "daar kun je nog een puntje aan zuigen" of "je zou er een punt aan kunnen zuigen", dan betekent dit dat het een heel goede prestatie is, die moeilijk te evenaren is.

Doe bijvoorbeeld dit stelletje op de foto hieronder maar eens na.

En hoe is die uitdrukking dan eigenlijk ontstaan? Nou, dat is niet helemaal duidelijk. Wel is zeker dat dit gezegde eeuwen geleden al gebruikt werd.

Van Dale

Het Groot Uitdrukkingenwoordenboek van Van Dale, waar ik als eerste in gespeurd heb, vermeldt alleen dat de herkomst van deze zegswijze niet "bevredigend verklaard" is.

Wel een beetje gemakkelijke conclusie voor deze voorbeeldorganisatie voor de Nederlandse taal, dus dan maar verder gespeurd. Via het Genootschap Onze Taal kwam ik bij F.A. Stoett.

F.A. Stoett

F.A. Stoett doet in 1924 in "Nederlandsche spreekwoorden, spreekwijzen, uitdrukkingen en gezegden" al een poging een verklaring te vinden. Volgens Stoett zou "je kunt er een punt aan zuigen" betekenen: probeer er een punt aan te zuigen (maar het lukt je toch niet); je kunt dit niet evenaren.

Een bloemlezing uit zijn onderzoek:

Eene in Noord- en Zuid-Nederland bekende uitdrukking: ergens een voorbeeld aan kunnen nemen; iets niet kunnen verbeteren; met iets niet in vergelijking kunnen komen. Harrebomée II, 204 citeert: Hij zuigt (of slijpt) er een punt aan; Weiland verklaart ‘eene punt aan iets zuigen’ als ‘zich gereed maken tot tegenspraak, of tegenstand’, en vat ‘punt’ op in den zin van degen; Gron. hij ken d'r puntjes an zoegen (Molema, 339 a); in het fri. der kinst in puntsje oan sûgje. In Zuid-Nederland: Daar kunt gij nen punt aan zuigen, daar kunt gij mede bezig zijn, op nadenken en er het uwe uit trekken (Schuerm. Bijv. 253 a); zie ook Joos, 75: Lekt dat kalfken zijn muilken af, zuigt daar 'nen punt aan; Antw. Idiot. 1007; Waasch Idiot. 521: Aan iets een pinne of 'nen punt kunnen zuigen, iets kunnen doen, iets verstaan; 540: Zuigt daar 'nen punt of een pin aan. Zie verder Schoolm. 19:

Ja het ging zoo gaauw, hoorde ik mijn kleinzoon dikwijls getuigen, dat een stoomboot op stapel er gerust een punt aan had kunnen zuigen.

Handelsblad, 21 Mei 1914, p. 1 k. 5 (ochtendbl.): De heer Vliegen begon met het aftakelen der redevoeringen van de heeren Marchant en Bos (waaraan hij echter de klassieke ‘punt’ kon zuigen); Prikk. II, 57; Kmz. 81; Jord. 197; Nkr. II, 8 Maart, p. 2; Zondagsbl. v. Het Volk, 1906, p. 114: Men bedenke evenwel, dat er verscheiden redevoeringen waren, waar geen punt aan was, andere waar maar een punt aan gedraaid was. Aan geen enkele viel een punt te zuigen.

En zo gaat dat nog een poosje door, maar de rest zal ik maar weglaten, leest niet echt makkelijk.....

het Woordenboek der Nederlandsche Taal

Dit woordenboek, waarvan de eerste editie al in 1864 verscheen en de laatste in 1998, wijst de verklaring van Stoett af als "niet bevredigend" en vermoedt dat de eigenlijke betekenis van ergens een punt aan kunnen zuigen moet zijn "in gedachten of woorden gedurig zijn eigen prestaties vergelijken met die van een ander en ontdekken dat die daarmee niet kunnen concurreren".

Het voortdurend in gedachten of sprekend met iets bezig zijn wordt dan figuurlijk uitgedrukt als "zo lang aan of op iets zuigen dat er een punt aan komt".

Dit grootste woordenboek ter wereld (40 banden) is overigens via bol.com voor de liefhebbers (tweedehands) te verkrijgen vanaf 320 euro!