In India ligt nog een kleine plaats, die haar Franse achtergrond nog hoog in het vaandel draagt. Britse kolonisatie en Indiase nationalisatie hebben daar nooit op af kunnen dingen.

In de stad Puducherry, voormalig Pondichéry geheten, zijn alle straatborden tweetalig: in het Tamil en in het Frans. Naast het Tamil wordt het Frans overigens nog door veel mensen volop gesproken.

Het stratenplan, de boulevards, de architectuur doen in eerste instantie meer denken aan Zuid-Frankrijk dan aan India. Zelfs de plaatselijke politie is uitgedost als een gendarme met de befaamde Franse kepi.

Europese kolonisatiepolitiek en expansiedrift in India

Dat het Europees kolonialisme in voorgaande eeuwen diepe sporen heeft nagelaten in de geschiedenis van de rest van de wereld, is geen geheim. Afrika, Azië, Australië, Noord- en Zuid-Amerika, alle vielen ten prooi aan (West-) Europese kolonisatie en expansiedrift. De bekendste voorbeelden van landen, die ook een deel van hun cultuur, taal en/of geloof in de voormalige kolonies achterlieten, zijn natuurlijk Portugal (Brazilië), Spanje (Midden- en  Zuid-Amerika), Groot Brittannië (Noord-Amerika, Azië, Afrika en Australië) en Frankrijk (Noord- en Zuid-Amerika, Afrika en Azië).

Frankrijk en haar kolonies overzee

In de bloei van hun koloniale tijdperk breidden de Fransen hun invloedssfeer vooral uit in Afrika, waaronder Algerije, Tunesië, Marokko, Mali, Niger en Tsjaad. Hun grote kolonie in de Nieuwe Wereld, rond de Mississippi tot en met de helft van Canada, verloren zij uiteindelijk aan de Britten, hoewel hun invloed vooral in de Canadese staat Quebec en in mindere mate in de Amerikaanse stad New Orleans en omstreken nog steeds te merken is.

Echter, ook in de overige werelddelen hadden de Fransen een voet aan de grond. Zo 'behoorden' Madagaskar (zuidelijk Afrika), Frans Polynesië en Nieuw-Caledonië (Oceanië), Guyana (Zuid-Amerika), Vietnam, Laos en Cambodja (Azië) ooit tot het Franse Rijk.

Uiteindelijk bleef van al die kolonies vrijwel niets over, de meeste landen herkregen hun onafhankelijkheid en aan de Franse macht kwam een eind. Slechts enkele gebieden, waaronder Guyana, bleven op eigen wens tot het Franse rijk behoren.

Franse culturele invloed in voormalige kolonies

Niet overal nam men met het verkrijgen van de onafhankelijkheid afstand van de Franse taal en gewoonten. In veel voormalige kolonies in Afrika is het Frans bijvoorbeeld nog steeds de voertaal en ook in het Canadese Quebec houdt men halsstarrig vast aan het oude Franse erfgoed.

Links: Église de Notre Dame des Anges in Pondichéry.

Minder bekend is wellicht, dat Frankrijk korte tijd een succesvolle kolonie wist te verwerven in India. Door strijd met de Hollanders en vooral de Britten ging het grootste deel ervan verloren, maar een gebied in het binnenland (Chandemagore, nu Chandannagar, bij Kolkata) en een kleine handelspost aan de kust bleven in Franse handen: Pondichéry, in het Engels Pondicherry, of zoals het in het huidige India heet: Puducherry.

Hoe het Indiase Pondichéry Frans werd en aan haar naam kwam

In 1673 kocht de Franse Indische Compagnie een klein dorp aan de kust van Coromandel van de sultan van Bijapur. De nieuwe vestigingsplaats werd in het Frans Pondichéry genoemd. De naam stamt oorspronkelijk uit het Tamil: Putucceri, hetgeen 'nieuw dorp' betekent. Later werd de naam in het Engels veranderd naar Pondicherry. Uiteindelijk werd de naam in 1996, toen veel Indiase steden een meer Indiase naam kregen, gewijzigd naar Puducherry.

Bloeitijd van Pondichéry

Aanvallen van eerst de Hollanders en later de Britten zorgden voor een moeilijke start van deze nieuwe Franse handelspost, maar al gauw was er sprake van een booming business.

Links: standbeeld van Joseph François Dupleix op de boulevard.

Toen de eerste directeur van de Côte Coromandel, François Martin, echter in 1706 stierf, kwam de ontwikkeling van Pondichéry op een laag pitje te staan. Het zou duren tot het aantreden van de doortastende Joseph François Dupleix in 1742 voor de stad echt tot grote bloei kwam.

Traditionele planologie van Pondichéry

Pondichéry was gebouwd, zoals veel kolonieplaatsen in die tijd, in Portugese traditionele stijl.

Rechts: Boulevard met (levensgroot) Ghandi-monument (rechts).

Dat wil zeggen dat er bij de haven een handelspost en, op een nabijgelegen strategische plek, een fort werd gebouwd.

Verder ontstond er meestal een zogenaamde 'witte stad' en een 'zwarte stad'. De 'witte stad' werd dan gevormd door de nieuwe bouwsels van de kolonisten, die hun huizen en gebouwen optrokken uit steen en afdekten met dakpannen De muren werden, tegen de warmte, meestal wit of in een andere lichte kleur geschilderd. De 'zwarte stad' bestond uit de huizen van de inheemse bevolking, die vooral bouwden met hout, bladeren en leem. De welvaart in Pondichéry nam echter zo toe, dat steeds meer oorspronkelijke bewoners hun huizen op de Franse manier, met stenen en dakpannen, gingen bouwen. De stad werd vermaard om haar 'exotische', architectonische schoonheid.

Pondichéry, gevangen tussen twee vijanden

De Fransen hadden slechts een kleine legermacht in Pondichéry en moesten het vooral hebben van succesvolle onderhandelingen en samenwerking met de plaatselijke machthebbers (maharadja's en radja's).

Ook voegden zij een groot aantal Indiërs (Pondichérianen) toe aan hun leger, die eveneens in Europese stijl werden bewapend en getraind. Dit was uitzonderlijk. In andere kolonies was de Franse macht een stuk minder coulant tegenover de plaatselijke bevolking. Soms werden krijgsgevangenen zelfs gedwongen in het Franse leger te gaan en tegen de eigen bevolking te vechten.

De Franse enclave was de Britse Indische Compagnie echter een doorn in het oog. Tussen 1754 en 1816 waren er onophoudelijk schermutselingen tussen de Britten en de Fransen, waarbij de zeggenschap over Pondichéry tot driemaal toe in Britse handen kwam. Bij de belegering en Britse inname in 1761 werd de plaats zelfs bijna totaal verwoest. Hoewel het de Britten er nauw aan gelegen was het Franse succes te evenaren en de stad zoveel mogelijk weer werd opgebouwd, heeft Pondichéry nooit meer gefloreerd als in die eerste Franse periode. Ook de Fransen, die Pondichéry weer in bezit hadden in de periodes 1781-1793 en vanaf 1816, konden de oude luister niet meer geheel herstellen.

Pondichéry officieel een Franse enclave

In 1848 waarde een ware democratiseringsgolf door Europa. In Frankrijk, waar deze revolutie begon, leidde de roep van republikeinen en liberalen om kiesrecht tot bloedige onlusten.

Links: monument in Pondichéry voor gevallen 'Indische' soldaten in de Eerste Wereldoorlog.

Uiteindelijk werd burgerkoning Lodewijk Philips gedwongen tot aftreden en werd de Tweede Franse Republiek uitgeroepen. Eind 1848 kozen de Fransen voor het eerst een president! Het werd Lodewijk Napoleon Bonaparte (neef van de roemruchte generaal en keizer Napoleon I).

Vervolgens werd opnieuw de slavernij in de kolonies afgeschaft; in 1794, na de Franse Revolutie, was de slavernij al eens afgeschaft, maar Napoleon I draaide dat later weer terug. Daarnaast werden de overzeese gebieden tegelijk tot Franse departementen verklaard en kreeg de inheemse bevolking van die gebieden automatisch de Franse nationaliteit. Het betekende echter ook dat de mannen dienstplichtig waren en zo konden belanden aan het front van één van Frankrijks oorlogen, zoals de Eerste Wereldoorlog.

Pondichéry en de Indiase onafhankelijkheid

Na het vertrek van de Britten en het uitroepen van de Indiase onafhankelijkheid in 1947 bleef Pondichéry nog gewoon Frans grondgebied. Al gauw ondernam de nieuwe Indiase regering stappen om de oude koloniale overheersers te verdrijven. De Fransen traden in langdurige onderhandelingen over de teruggave van hun gebieden, Chandemagore en Pondicherry. Uiteindelijk werd Chandemagore in 1951 aan India teruggegeven.

Voor Pondichéry stelde Frankrijk voor een referendum te houden, omdat de bevolking overwegend Fransgezind was. India weigerde resoluut enig resultaat hiervan te erkennen. De lokale overheden in Pondichéry stelden daarop zelfs een grensblokkade rond hun stad in en hielden de Indiase regeringsvertegenwoordigers buiten de poort. Uiteindelijk kwam men in 1956 overeen, dat de plaatselijke bevolking de keuze zou krijgen tussen de Franse of de Indiase nationaliteit, die dan door de Indiase overheid volledig zou worden gerespecteerd.

Het zou nog tot 1961 duren voor de Franse regering deze overeenkomst had geratificeerd en Pondichéry, met een groot aantal Franse inwoners, Indiaas gebied werd. Bij de overige buitenlandse enclaves trad India kordater op: het Portugese Goa en andere, kleine, nog koloniale gebieden werden in 1961 door het Indiase leger ingenomen en aan de Indiase republiek toegevoegd.

Puducherry nu

De Franse invloed is nog steeds zeer aanwezig in deze plaats. De architectuur, de straatnamen, de hotels, de winkels ademen een uitgesproken Franse sfeer uit. De inwoners zijn dan ook nog steeds zeer trots op hun Franse achtergrond en houden de Franse taal, cultuur en tradities in ere.

Puducherry is waarschijnlijk de enige plaats in India, waar je bijvoorbeeld elke dag een verse baguette, volgens Frans traditioneel recept  gebakken, kunt kopen.

De keuken van Puducherry (in het Engels: The Pondicherry Kitchen) wordt ook wel een Creoolse keuken genoemd; de aanduiding betekent hier voornamelijk dat men Franse gerechten bereidt met Indiase producten.

Zoals de eerste kolonisten hun vertrouwde gerechten steeds meer maakten met plaatselijke vis, vlees, groenten, fruit en kruiden (omdat de meegenomen voorraad van thuis opraakte), zo bestaan deze recepten in Puducherry nog steeds. Hier kun je dus een ander soort curry eten dan in de rest van India, eentje  met een Franse twist.

Tot slot

Puducherry is en blijft een mooie, exotische bestemming met een Frans aroma.

Het is dan ook een toeristische trekpleister. Niet alleen voor buitenlanders, maar ook voor de (welvarende) vakantievierende Indiërs, die voor een strandvakantie en een Frans ontbijt met een baguette of croissant en confituur niet helemaal naar Frankrijk hoeven reizen, alleen maar naar Puducherry.

 

© ASMAY. *13

Foto's: Wikimedia Commons.

 

Meer weten of boeken zoeken over Puducherry? Klik hier.

Of over India? Klik hier.

Of voor van alles en nog wat over Frankrijk, klik dan hier.

Rechts: Le Quartier Français in Puducherry.

Zie ook:

India-Mumbai-en-een-dagje-uit-naar-Elephanta-Island

India-Udaipur-parel-van-Rajasthan

India-de-tropische-stranden-van-Goa

Nederlandse-app-wapen-tegen-groepsverkrachting-in-India?

Of:

Asmay-s-tips-voor-trips

Asmay-s-mens-&-maatschappij