Op 11 december 2012 overleed Ravi Shankar, 's werelds bekendste (en misschien ook wel beste) sitarspeler. Ouderen onder ons zullen zijn naam herkennen als de befaamde Indiase sitarspeler, die optrad op  baanbrekende popfestivals (zoals Monterrey in 1967 en Woodstock in 1969), en als inspirator op de sitar van Beatle George Harrison. Jongeren zullen hem waarschijnlijk vooral kennen als de vader van  jazz-zangeres Norah Jones.

Jeugd van Ravi Shankar

Shankar werd geboren op 7 april 1920 in Benares (tegenwoordig Varanasi), in India, als jongste van vier zonen in een Hindugezin. Zijn officiële naam was Robindro Shaunkor Chowdhury. Zijn vader, Shiyam Shankar, was een bekend advocaat en staatsgeleerde, die zich echter weinig met zijn gezin bezighield.

Toen zijn zoon Ravi werd geboren, werkte Shiyam Shankar bijvoorbeeld als advocaat in Londen, waar hij tevens zijn tweede vrouw trouwde. Hij zag zoon Ravi voor het eerst toen deze al acht jaar oud was.

Links: Benares oftewel Varanasi.

Moeder Devi vertrok in 1930 met zoon Ravi naar Parijs, waar zijn oudste broer Uday Shankar een gerenommeerd internationaal dansgezelschap leidde. De jonge Ravi maakte al snel deel uit van de groep en leerde, naast het dansen, diverse Indiase muziekinstrumenten bespelen. In 1935 ontmoette hij in Parijs de Indiase muziekvirtuoos Ustad Allauddin Khan. Deze ontmoeting veranderde zijn leven.

Ravi Shankar's sitaropleiding bij Khan

Khan, een moslim, die later als grondlegger van de hedendaagse klassieke Indiase muziek werd geroemd en geëerd, stemde toe om Shankar op klassieke wijze de sitar te leren bespelen. Deze opleiding geschiedde op basis van het eeuwenoude Indiase meester-leerling-systeem; Shankar moest stoppen met de tournees van de dansgroep en zich bij Kahn in Maihar, India, vervoegen.

Rechts: Ustad Allauddin Khan

Shankar ging akkoord en leerde de eerstkomende zeven jaar werkelijk alles over de sitar. In december 1939 mocht hij, 19 jaar oud, zijn eerste concert geven, samen met Kahn's zoon, Ali Akbar Khan, die een sarod bespeelde.

Ravi Shankar's muzikale carrière in India

Shankar sloot zijn training bij Kahn af in 1944. Door het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog was het te gevaarlijk en niet langer mogelijk om op tournee te gaan naar Europa. Shankar vestigde zich in Mumbai, waar hij zich aansloot bij de Indian People's Theatre Indian Association. Hij componeerde en herschreef muziek voor balletvoorstellingen, populaire zangers en zelfs voor de (Indiase) film. (Later componeerde hij ook filmmuziek voor Hollywood, waaronder de film "Gandhi".)

Van 1949 tot 1956 was Shankar muzikaal directeur van de All India Radio (AIR). In deze periode richtte hij ook het Nationaal Indiaas Radio-orkest (van de AIR) op en schreef er diverse muziekstukken voor, waarbij hij Indiase en westerse instrumenten met elkaar verenigde. Halverwege de jaren vijftig van de 20e eeuw componeerde Shankar de muziek voor de vermaarde "Apu-trilogie" van filmregisseur Satvajit Raj, waarmee hij internationale bekendheid verwierf.

De "Apu-trilogie" wordt gevormd door drie films: "Pather Panchali" (Song of the Little Road), "Aparajito" (The Unvanquished) en "Apur Sansar" (The World of Apu). De drie films zijn gebaseerd op twee Bengalese romans van schrijver Bibhutibhushan Bandopadhyay. Alle drie films werden gedraaid met amateurspelers en gemaakt voor een uiterst gering budget, maar vormen een mijlpaal in de Indiase filmgeschiedenis. Naast drie nationale onderscheidingen, ontving de trilogie ook hoge onderscheidingen op de filmfestivals van Cannes, Berlijn en Venetië.

Persoonlijk leven van Ravi Shankar

In 1941 huwde Shankar met de dochter van zijn leermeester Khan, Annapurna Devi. Het stel kreeg een zoon, Shebendra Shankar. Het huwelijk kende echter de nodige ups-and-downs.

In 1955 kreeg Shankar een uitnodiging van bevriend meester-violist Yehudi Menuhin, die tijdens een culturele uitwisseling een concert van Shankar in Rusland had bijgewoond, om een concert te komen geven in New York.

Door echtelijke problemen sloeg Shankar de uitnodiging af, maar beval zijn zwager, Ali Akbar Khan, aan als zijn plaatsvervanger. Deze nam de uitnodiging schoorvoetend aan en werd uiteindelijk de eerste Indiase musicus, die op de Amerikaanse televisie verscheen en een Amerikaans platencontract kreeg aangeboden. Dit was zuur voor Shankar. 1956 nam hij dan ook ontslag bij de AIR en begon met tournees door Groot-Brittannië, Duitsland en de Verenigde Staten. Het echtpaar scheidde in 1961.

Rechts: Norah Jones.

In 1979 had Shankar een verhouding met de Amerikaanse concertpromotor, Sue Jones. Uit deze relatie werd een dochter geboren, Geetali Norah Jones Shankar, beter bekend als jazz-zangeres Norah Jones.

Korte tijd later trouwde Shankar met een trouwe bewonderaarster van hem, Sukanya Rajan. Uit dit huwelijk werd in 1981 dochter Anoushka geboren. Anoushka is eveneens een befaamd sitarspeelster, die veel concerten samen met haar vader heeft gegeven, en voor haar eigen werk al een Grammy-onderscheiding ontving.

Ravi Shankar's contacten met de popwereld

De voor westerse oren nieuwe en exotische klanken van de Indiase muziek sloten naadloos aan bij de veranderingen in de populaire muziek van de jaren 50, 60 en 70 van de 20e eeuw. Tegelijk met de rock-and-roll-, de beat- en de popmuziek van die tijd, werden ook de klanken van de niet-westerse muziek, de zogenaamde wereldmuziek, omarmd door jong en oud.

The Beatles

De hippietijd, waarin de belangstelling voor andere waarden dan het materialisme van de westerse maatschappij centraal stond, wakkerde een sterke interesse aan naar onder andere India en de leer van Indiase yogi's. De Beatles waren één van de eerste bekende groepen, die contact zochten met en tijd doorbrachten in de Ashram in Rishikesh (Noord-India) van Maharishi Mahesh Yogi.

Rechts: George Harrison.

Beatle George Harrison was al een groot bewonderaar van Indiase muziek en dus ook van Ravi Shankar. Hij zocht in 1966 contact met Shankar, onder andere om zelf de sitar te leren bespelen. De muzikale invloed van India, Shankar en de sitar zijn duidelijk herkenbaar in de songs van het Beatles-album "Sgt. Pepper's Lonely Hearts Club Band". Shankar en Harrison zijn altijd bevriend gebleven.

Gedenkwaardige Popfestivals

Shankar heeft, naast de ontelbare concerten die hij over de hele wereld heeft gegeven, op diverse bekende, beruchte, bewierookte, maar in ieder geval gedenkwaardige popfestivals gespeeld.

Zo stond hij op het driedaagse programma van het eerste grote popfestival ooit, Monterey in Californië, op zondag, 18 juni 1967.

Shankar speelde ook op het meest bekende en beruchte popfestival Woodstock in New York, en wel op vrijdag 15 augustus 1969. Hier was Shankar echter getuige van een erg negatieve kant van het (drugsgebruikende, drinkende) tot liederlijkheid vervallen hippiedom. Vanaf die tijd distantieerde hij zich er volledig van.

Op 1 augustus 1971 organiseerde Shankar met zijn vriend George Harrison twee liefdadigheidsconcerten in Madison Square Garden New York. Concerten en opbrengt waren bedoeld om de nood van de vluchtelingen van Bangla Desh (voormalig Oost-Pakistan) te lenigen en onder de aandacht te brengen. De bevolking van deze jonge staat was in 1970 dubbel getroffen, enerzijds door de wrede onafhankelijkheidsoorlog met (West-) Pakistan, anderzijds door een zware cycloon. Het werd het eerste benefit-popconcert ooit.

Ravi Shankar's gezondheid

In 1973 startte Shankar een tournee door de Verenigde Staten, waarin ook George Harrison meedeed. Eind 1974 kreeg Shankar echter een hartinfarct, waardoor hij een deel van de tournee moest missen. Harrison en Shankar's schoonzus, zangeres Lakshmi, maakten de tour noodgedwongen zonder hem af. In 1992 onderging Shankar een uitgebreide hartoperatie, waarbij verstopte aders werden gedotterd en, waar dit niet mogelijk was, stents (omleidingen) werden geplaatst. Opnieuw nam George Harrison tijdelijk een aantal van Shankar's lopende muzikale projecten over.

Zijn laatste concert gaf Shankar nog, samen met dochter Anoushka, op 4 november 2012 in Long Beach, Californië.

Rechts: Ravi Shankar met zijn band en (rechts) dochter Anoushka.

Op 6 december werd Shankar echter al in een ziekenhuis in San Diego opgenomen met ademhalingsproblemen. Eén van zijn hartkleppen werd nog operationeel vervangen, maar het mocht niet meer baten.

Op 11 december 2012 overleed Ravi Shankar, 92 jaar oud.

 

© ASMAY. *12

Foto's: Wikimedia Commons.

 

Belangstelling voor muziek van Ravi Shankar? Klik hier.

Of voor andere traditionele muziek uit India? Klik hier.

Voor van alles en nog wat over de hippietijd, klik hier.

Zie ook:

Leonard-Cohen-legendarische-troubadour-and-still-going-strong

Glen-Campbell-en-zijn-laatste-album

India-Udaipur-parel-van-Rajasthan

India-Puducherry-een-stukje-Frankrijk-in-India

Of:

Asmay's-kunst-&-cultuur

Asmay's-tips-voor-trips

 

Meer reacties weergeven