Hoewel Jane Austen al weer bijna 200 geleden overleed, blijven haar romans met de pittige en intelligente dialogen en de humoristische, vaak satirische ondertoon tot mijn favorieten behoren. Jane Austens verhalen bewijzen eens te meer: alleen de sociale context wijzigt, maar waar het gaat over menselijke relaties is het thema tijdloos.

Familie van Jane Austen

Jane Austen werd geboren op 16 december 1775 in Steventon, Winchester. Zij was de jongste van acht kinderen van een plattelandspredikant, George Austen, en zijn vrouw Cassandra. Beiden kwamen uit een adellijke familie.

Jane had zes broers (James (1765-1819), George (1766-1838), Edward (1767-1852), Henry (1771-1850), Frank (1774-1865), Charles (1779-1852)) en een zus, (Cassandra (1773-1845)). Zus Cassandra bleef, net als Jane, ongehuwd. De twee waren hartsvriendinnen.

Huiselijk leven (lage) adel in de tijd van Jane Austen

Voor ons een vreemde gewoonte, maar ook onder de lagere adel was het toentertijd gebruikelijk, dat een kind een paar maanden na de geboorte in een ander, niet-adellijk gezin werd opgevoed. Pas na het bereiken van het eerste en soms bijna tweede levensjaar keerde het kind dan weer terug in de familieschoot.

Rechts: Jane Austens woonhuis in Chawton, Hampshire, nu een museum.

Eén reden hiervoor zal wellicht de hoge kindersterfte in de eerste paar jaar zijn geweest. Een andere reden was waarschijnlijk dat men adellijke dames andere taken en plichten toedichtte, dan de hele dag voor een baby zorgen. Alle kinderen uit het gezin Austen brachten hun prille jeugd dus elders door. Eén van Jane's broers, George, bleef zijn hele leven ondergebracht bij een ander, niet-adellijk gezin; volgens de overlevering zou hij doof geweest zijn en geleden hebben aan epilepsie.

Haar broer Edward werd op zijn tiende jaar geadopteerd en verder opgevoed door een rijke verre neef  (Thomas Knight) en zijn vrouw, die zelf geen kinderen hadden. Edward nam uiteindelijk de naam Knight aan en erfde het landgoed. Hij trouwde en kreeg een tiental kinderen, waar tante Jane nogal eens op mocht passen en mocht helpen bij de scholing van het stel. Met zijn oudste dochter, nichtje Fanny had Jane een hechte band.

Links: portret van Edward Knight (Austen).

Jane's jongste broers, Frank en Charles, dienden beiden in de Britse marine, waar zij opklommen tot de rang van admiraal. Jane kon het best opschieten met haar broer Henry, die later tevens optrad als haar literair agent. Henry was aanvankelijk bankier, maar ging in 1816 failliet. Dit kostte niet alleen hem, maar ook zijn broers, die zijn bank financieel hadden gesteund, heel veel geld. De rest van zijn leven werkte hij als predikant en trad daarmee in de voetsporen van zijn vader.

Jane Austens schoolopleiding en liefde voor boeken

Op 8-jarige leeftijd werd Jane met haar zus naar Oxford gestuurd voor haar schoolopleiding. Deze bestond voornamelijk uit lessen in de Engelse taal en grammatica, wat elementair Frans, handwerken, muziek en dans. De meisjes kregen helaas beiden tyfus, waaraan Jane bijna bezweek, en kwamen weer naar huis. Na twee jaar werden de meisjes naar kostschool gestuurd om hun opleiding te voltooien. Echter, na anderhalf jaar konden Jane's ouders de hoge schoolkosten voor beide dochters niet langer betalen en werd hun verdere opleiding thuis ter hand genomen.

Rechts: Predikantswoning in Steventon.

Jane's vader, die als predikant werkzaam was in het plaatsje Steventon, was een intelligente en gevoelige man, die Jane vooral aanmoedigde in haar liefde voor boeken. Al jong was zij bekend met de werken van Henry Fielding, Richardson, Frances Burney en de dichter George Crabbe, maar ook met de romantische en sentimentele werken van Fanny Burney en Ann Radcliffe.

Haar eerste pogingen om zelf te schrijven bevatten een aantal komische liefdesgeschiedenissen, die vooral in de familiekring werden voorgelezen.

Jane Austen, de beginnende schrijfster

Jane's familie onderkende haar schrijverstalent al in een vroeg stadium, maar het was in die tijd 'not done' voor een adellijke vrouw om haar talenten te gelde te maken.

Links: Jane Austen, geschilderd door haar zus Cassandra.

Omringd door haar levendige en bij tijden haar aandacht opslokkende familie kon Jane verder echter geheel opgaand in haar schrijven en de huishoudelijke taken, die zij samen met Cassandra verrichtte.. Het leven, dat zij leidde, werd eigenlijk vooral gekenmerkt door eentonigheid en sleur.

Toch had zij een aantal aanbidders c.q. huwelijksgegadigden en eenmaal accepteerde zij zelfs een huwelijksaanzoek van de jongere broer van een vriendin, om het de volgende dag weer af te zeggen. In "Mansfield Park" laat zij haar heldin Fanny Price hetzelfde doen. Jane Austen schreef alleen over het provinciale leven, zoals zij dat zelf leidde. Zo heeft zij nooit Londen bezocht, ook al laat zij haar heldinnen in onder andere "Sense and Sensibility" en "Pride and Prejudice" daar een tijdje logeren.

Jane Austen en Bath

Toen haar vader in  1801 met pensioen ging, verhuisde de familie naar Bath. Jane had het niet naar haar zin in Bath, waar de drukte en het veel intensere sociale verkeer en uitgaansleven haar tegenstonden.

Links: luxe huizen rij in de vorm van en halve maan, the Royal Crescent, Bath.

Het sociale leven in Bath werd later als achtergrond gebruikt en kritisch beschreven in haar roman "Northanger Abbey", dat postuum werd gepubliceerd in 1818.

Rechts: Jane Austen Centre in Bath.

Haar verblijf in Bath bleek later de periode te zijn geweest, waarin Jane het minste had geproduceerd.

De Austens in geldnood

Na haar vaders dood in 1805 verhuisden Jane, Cassandra en hun moeder van Bath naar Southampton en later, in 1809, naar Chawton in Hampshire, vlakbij het landgoed van broer Edward. Was het geld nooit in overvloed aanwezig geweest, na haar vaders dood werd het nog schaarser. Ondanks financiële steun van haar broers, neigde Jane meer en meer naar het idee haar romans te publiceren. Uiteindelijk  zou broer Henry als haar agent optreden en een uitgeverij vinden, die – zeer revolutionair – wel een roman van een vrouwelijke schrijfster wilde uitgeven.

Pas in 1811 werd het al eerder geschreven (en herschreven) "Sense and Sensibility" voor het eerst gepubliceerd. Het duurde even, maar het werk werd steeds populairder. Haar meest bekende roman "Pride and Prejudice", dat zij ook al eerder had geschreven (en herschreven) met daarin Jane's favoriete heldin Elizabeth Bennet, kwam pas in 1813 op de markt, maar werd al snel ongemeen populair.

Toen broer Henry, de bankier, in 1816 failliet ging, konden een paar van de broers hun moeder en zusters niet langer financieel steunen; het inkomen van de Austen vrouwen  moest toen bijna geheel uit de boekverkoop komen.

In Chawton schreef Jane haar laatste drie grote romans: "Mansfield Park" (1814), "Emma" (1816) en "Persuasion" (postuum gepubliceerd in 1818).

Jane Austens dood

Begin 1816 werd Jane ziek. Hoewel zij haar conditie bagatelliseerde of zelfs zoveel mogelijk voor haar familie verborgen hield, ging zij zichtbaar achteruit. Na een jaar van tobben en kwakkelen was zij zozeer verzwakt dat broer Henry en zus Cassandra haar naar de artsen in het stedelijke Winchester brachten. De artsen wisten echter niet waaraan zij leed en de behandelingen en medicijnen hielpen dan ook niet. In Winchester stierf zij, slechts 41 jaar oud, op 18 juli 1817.

Links: illustratie uit "MansfieldPark".

Aan welke ziekte Jane Austen uiteindelijk is bezweken, is nog steeds onbekend. Er zijn een aantal theorieën, gebaseerd op de door de familie en behandelend artsen  beschreven symptomen. Jane zou mogelijk hebben geleden aan de Ziekte van Addison (een zeldzame chronische aandoening, waarbij de bijnierschors te weinig hormonen aldosteron en cortisol aanmaakt). Echter, ook is mogelijk dat het de Ziekte van Hodgkins (lymfeklierkanker), een vorm van Tuberculose of de Ziekte van Brill-Zinsser (mogelijk door stress veroorzaakte opflakkering van typhus) is geweest.

Geen van deze aandoeningen had men in de tijd van Jane Austen kunnen bestrijden, ook al had men geweten welke het was.

Feiten over het leven van Jane Austen

Helaas is er verder weinig over de leef- en denkwereld van Jane Austen bekend. Van de ongeveer 3000 brieven, die zij tijdens haar leven voornamelijk schreef aan haar zus Cassandra en aan de rest van de familie, zijn er maar ongeveer 150-160 bewaard gebleven, die dan ook nog door Cassandra zijn gecensureerd. Het overgrote deel van de brieven is door Cassandra of andere familieleden verbrand; waarom is altijd onduidelijk gebleven.

Rechts: profiel van Cassandra Austen.

Wellicht waren Jane's intelligente opvattingen en onafhankelijke denkbeelden over familie en vrienden en bekenden vrijmoediger,  progressiever, kritischer, humoristischer en scherper, dan de familie aan de buitenwereld wilde laten weten?

Het grootste deel van Jane Austens biografische gegevens en nalatenschap, waar we het nu nog steeds mee moeten doen, stamt dan ook van haar familie, vrienden en bekenden, die vooral het beeld van een waardig, aardig,  rustig en gerespecteerd familielid ten toon wilden spreiden.

Tot slot

Van al haar boeken zijn inmiddels (door de BBC) TV-series en speelfilms (door Hollywood) gemaakt.

Ook over haar leven, voor zover daar gegevens van bekend zijn, zijn eveneens TV-series c.q. films verschenen (onder andere "Becoming Jane" en "Miss Austen regrets").

Ook aan het verschijnsel 'spin-off' is haar werk niet ontkomen; er zijn diverse boeken en verhalen geschreven, TV-films, TV-series en speelfilms gemaakt, die al dan niet losjes zijn gebaseerd op thema's of hoofdpersonen uit haar romans (onder andere "Bridget Jones' diary", "Clueless", "Lost in Austen", "The Jane Austen Book Club", "Jane Austen in Manhattan", (Bollywood-film) "Bride and Prejudice").

Na al die tijd zijn de thema's en de helden en heldinnen uit haar romans dus nog steeds springlevend.

 

© ASMAY. *12

Foto's: Asmay en Wikimedia Commons.

 

Voor alle titels van Jane Austen,  zie hier. 

Interesse in andere Engelstalige Classics? Klik hier.

Voor Britse Classics in film of tv-series, klik hier.

Rechts: illustratie uit "Persuasion".

Zie ook:

Charles-Dickens-sociaal-bevlogen-en-invloedrijk-schrijver

Mark-Twain-markant-boegbeeld-van-de-Amerikaanse-literatuur

Marie-Tussaud-de-Madame-van-het-Wassenbeeldenmuseum

De-rol-van-de-vrouw-te-beginnen-met-de-Goddelijke

Of:

Asmay-s-kunst-&-cultuur

Asmay-s-historie-&-mysterie

 

Meer reacties weergeven