Samenvatting hoofdstuk 5: de tijd van regenten en vorsten
Klas: VWO
§6.1 Een wereldeconomie
- Kenmerkende aspect: Wereldwijde handelscontracten, handelskapitalisme en het begin van een wereldeconomie.
- Er waren veel risico's verbonden aan handelsreizen (ziektes, concurrentie, stormen)
- De handelsreizen leverde veek winst op.
- 1602: De Verenigde Oost-Indische Compagnie werd opgericht.
- Kreeg een handelsmonopolie voor heel Azië (geen enkele Nederlander mocht buiten de VOC handelen)
- De VOC kreeg een machtspositie. (verdragen met vorsten sluiten, vestigingen bouwen, oorlog voeren)
- Werd een voorbeeld van handelskapitalisme (koopman-ondernemers hielden zich bezig met handel en nijverheid en investeerden een deel van de winst in de onderneming)
- Gaf verhandelbare aandelen uit om een startkapitaal bijeen te krijgen.
- De baas van de VOC van de overzeese gebieden was een gouverneur-generaal (= hoge rang bij besturen)
- 1605: VOC veroverde het eiland Ambon, bevolking moest specerijen afstaan.
- 1619: VOC richtte Hoofdkwartier Batavia op in Java.
- Handelsposten en forten werden op de kusten van Azië gebouwd.
- In Zuid-Afrika werd een verversingspost gesticht.
- VOC was de compagnie met de meeste schepen, meeste werknemers en was de rijkste.
- Nederland vormde het begin van de wereldeconomie (= handelscontracten met de hele wereld)
- 1621: oprichting West-Indische Compagnie (WIC)
- Rede: Om de Spanjaarden financieel uit te putten.
- Werd na de oorlog met Spanje winstgevend.
§6.2 De gouden eeuw van Nederland
- Kenmerkende aspect: De bijzondere plaats in staatkundig opzicht en de bloei in economisch en cultureel opzicht van de Nederlandse Republiek.
- Na de Nederlandse Opstand was er geen centrale regering in Nederland (schikken en plooien)
- De macht was in handen van regenten (=heren die in stedelijke, provinciale en plattelandsbesturen zaten en hoge functies hadden)
- Steden werden geleid door vroedschap (= groep van 24 tot 36 regenten die functies benoemde, zoals bijv. regenten en burgemeester)
- Stadhouder:
- Was de hoogste functie in een gewest.
- Na 1581 was een stadhouder geen vertegenwoordiger meer van landsheer.
- Taken van stadhouder: opperbevelhebber van het leger, toezicht houden op de rechtspraak in zijn gewest, gratie verlenen, laatste woord hebben bij benoemingen van vroedschap.
- Hoogste orgaan van de Republiek.
- Beslist over buitenlandse politiek en de landsverdediging.
- Elk gewest stuurt 1 afgevaardigde en de gewesten betalen samen de schatkist voor de Staten-Generaal.
- Was de belangrijkste stapelmarkt van Europa. (= goederen worden in pakhuizen opgeslagen en weer door verhandeld)
- Kooplieden en handelaren kwamen vanuit het buitenland met veel kennis, geld en contacten naar Amsterdam.
- In Amsterdam werden goederen opgeslagen, verwerkt en doorverkocht.
- Amsterdam werd een financieel centrum .
- Staten-Generaal hielp de handel door in- en uitvoerrechten laag te houden.
- Schilderkunst, literatuur en wetenschap kregen veel aandacht.
- Buitenlandse wetenschappers kwamen naar Nederland voor de gewetensvrijheid. (je mocht als wetenschapper alles zeggen)
§6.3 Het absolutisme
- Kenmerkende aspect: Het streven van vorsten naar absolute macht
- Er waren veel conflicten binnen landen. (Nederland werd een republiek en Engeland werd een constituele monarchie, = koninkrijk waarbij de macht van de koning(in) gebonden is aan de grondwet)
- Frankrijk kreeg het absolutisme (= de macht ligt bij de koning)
- Lodewijk XIV (KLIK HIER VOOR MEER INFO OVER LODEWIJK)
- Langst regerende vorst in de geschiedenis. (al vanaf dat hij vier is)
- Nam in 1661 de regering op zich: de adel kreeg minder macht, alleen Lodewijk besliste.
- Intendanten moesten voor Lodewijk zaken regelen in de provincies. (bijv. belasting innen, bemoeien met rechtspraak en landbouw)
- Lodewijk bracht het leger onder zijn controle, het leger was niet meer van de edelen. (bracht rust en vrede)
- Er kwam 1 godsdienst, edelen mochten niet meer het calvinisme volgen.
- Lodewijk vervolgde de hugenoten (= Franse calvinisten)
- Kunst en wetenschap werden gecentraliseerd (Er kwamen academies, KLIK HIER VOOR MEER INFO OVER DE ACADÉMIES)
- Was door Lodewijk als minister van Financiën benoemd.
- Voerde het mercantilisme in. (= economische maatregelen werden uitgevoerd om de nationale economie tot stand te houden)
- Argumenten vóór een absolute macht:
- De koning was Gods vertegenwoordiger op aarde.
- Als er geen autoritaire macht is, zou iedereen elkaars vijand zijn.
§6.3 De wetenschappelijke revolutie
- Kenmerkende aspect: De wetenschappelijke revolutie
- Copernicus: De eerste die het heelal in kaart bracht. (de zon draait niet om de aarde, maar de aarde draait om de zon) Hierdoor begon de wetenschappelijk revolutie (= doorbraak van een wetenschappelijke manier van denken)
- Pas in de 17de eeuw werden de ideeën van Copernicusgeaccepteerd.
- Galileo Galilei en Johannes Kepler werkten de ideeën uit.
- 1609: Galileo kwam in conflict met de kerk. Kerk verbood het denken van Copernicus. Er werd gedreigd met de brandstapel.
- 1687: Isaac Newton brengt zijn boek uit. (waarin als eerste de zwaartekracht werd uitgelegd.)
- Door de wetenschappelijke revolutie veranderde de kijk van de mens op de wereld en veranderden de ideeën op de wetenschap grondig.
- Wetenschap kon verklaart en begrepen worden door observeren, het doen van proeven, en het volgen van logische redeneringen.
- Belangrijke uitvindingen:
- William Harvey met de bloedsomloop.
- Jan Swammerdam met de anatomie van insecten
- Antoni van Leeuwenhoek met de micro-organismen.
- Christiaan Huygens met de slingerbeweging en het uurwerk.
- De nieuwe wetenschap leidde tot optimisme. (De mens was niet het centrum van schepping, maar bleek met zijn verstand grote mogelijkheden te hebben)
Begrippen zijn dikgedrukt aangegeven en kernmerkende aspecten dikgedrukt/onderstreept.
______________________________________________________________________________________
Gemaakt door: H_Justin
Op dit artikel zit Copyright.
Dit artikel is geschreven tbv opleiding.
_______________________________________________________________________________________
Reacties (0)