De Tolkien runen. Cirth en Tengwar als basis voor Midden Aarde?

Lucifall > Het Runen Orakel

Runen spreken Tolkien tot de verbeelding. Voor 'The Lords of the Rings' ontwerpt hij vele talen zoals vb. het Sandarijns, Averijns en Quenya. Hiernaast is hij de bedenker van eigen schrift en alfabetten waaronder Cirth en Tengwar, de zogenoemde Tolkienrunen.

 

De Tolkienrunen

Een oeroud schrift van het licht werd donker gemaakt door Guido von List en de nazi's. Gelukkig kan dit ook anders. Heel anders getuige de Tolkien runen. Hij ontwerpt runenschriften voor zijn eigen bedachte talen die hij gebruikt in zijn werken. Deze geestesvader van één de meest integrerende fantasieverhalen ontwerpt o.a. 'de Cirth' en 'Tengwar' runentalen die hij gebruikt in zijn ''in de Ban van de Ring.”

 

Tolkien en de invloed van de Noorse Mythologie op de Hobbit en in de ban van de Ring.

Terug naar de bron: Odin.

De 'schepper' van het runen-alfabet 'de gehangene Odin' heeft een heel bijzondere ring. Een ring die is gesmeed door dwergen. Een wonderlijke ring die om de negen dagen negen gouden ringen voortbrengt. Zou dit Tolkien wellicht geïnspireerd kunnen hebben voor 'zijn ring'?

Het is evident dat Tolkien sterk beïnvloed is door de Noorse Mythologie. Eén van zijn eerste boekenaankopen schijnt naar verluid de 'Völsunga Saga' geweest te zijn. Deze sage is de Oude Noorse basis voor het latere Germaanse Nibelungenlied welke later de blauwdruk vormt voor Richard Wagner's opera 'Der Ring des Nibelungen' en waar ook een bijzondere gouden ring in voorkomt evenals een gebroken zwaard dat wordt omgesmeed. In de 'Völsungasaga' worden deze ring en zwaard respectievelijk Andvarinaut en Gram genoemd. Zij corresponderen met 'de ene ring', het zwaard Narsil en het omgesmolten zwaard Andúril.

 

 

Sigrid en Gudrún en de Völuspá

Tolkien was begeesterd door deze sage en zijn equivalenten elders, zo schreef een boek met de titel ' The Legend of Sigurd and Gudrún' waarin hij de Völsungasage bediscussieerd in relatie tot de mythe van Sigurd and Gudrún.

Tolkien's Dwergen en Elven zijn grotendeels gebaseerd op Noorse en gerelateerde Germaanse mythologieën. De Völuspá is het eerste gedicht van de Poëtische Edda, een verzameling van oude Noorse gedichten. Tolkien heeft veel namen gebruikt uit dit gedicht.

 

Völuspá Stanza 10 – 16

10. There was Motsognir the mightiest made Of all the dwarfs, and Durin next; Many a likeness of men they made, The dwarfs in the earth, as Durin said.
11. Nyi and Nithi, Northri and Suthri, Austri and Vestri, Althjof, Dvalin, Nar and Nain, Niping, Dain, Bifur, Bofur, Bombur, Nori, An and Onar, Ai, Mjothvitnir.
12. Vigg and Gandalf, Vindalf, Thrain, Thekk and Thorin, Thror, Vit and Lit, Nyr and Nyrath, now have I told-- Regin and Rathsvith-- the list aright.
13. Fili, Kili, Fundin, Nali, Hepti, Vili, Hannar, Sviur, (Billing, Bruni, Bildr and Buri,) Frar, Hornbori, Fræg and Loni, Aurvang, Jari, Eikinskjaldi.
14. The race of the dwarfs in Dvalin's throng Down to Lofar the list must I tell; The rocks they left, and through wet lands. They sought a home in the fields of sand.
15. There were Draupnir and Dolgthrasir, Hor, Haugspori, Hlevang, Gloin, Dori, Ori, Duf, Andvari, Skirfir, Virfir, Skafith, Ai.
16. Alf and Yngvi, Eikinskjaldi, Fjalar and Frosti, Finn and Ginnar; So for all time shall the tale be known, The list of all the forbears of Lofar.

De cursieve gedrukte benamingen uit de Völuspá worden allemaal door Tolkien gebruikt. Bijna alle namen van de dwergen van Midden-Aarde komen uit deze sectie van de Völuspá welke Dvergatal wordt genoemd.

Durin, de onsterfelijke was bijvoorbeeld de eerste van de zeven Vaders van de Dwergen en oprichter van Khazad- dûm en eerste koning van de Langbaarden. Ook de naam van Gandalf vinden we in dit eeuwenoude gedicht terug. De figuur Gandalf van Tolkien is beïnvloed door de god Odin in zijn incarnatie als 'The Wanderer', een oude man met één oog en een lange witte baard, een hoge hoed en een staf. Een decennium nadat hij dit karakter bedacht schrijft Tolkien in 1946 dat hij Gandalf ziet als een 'Odinic wanderer.'
Net als Odin promoot de tovenaar Gandalf gerechtigheid, kennis, waarheid en inzicht. Gandalf helpt de jonge Hobbit Frodo Balings bij zijn taak: de Ene Ring van het kwaad te vernietigen om zo Midden-aarde te redden.
De Balrog en de ineenstorting van de brug van Khazad-dûm in Moria is een directe parallel met het vuur van de demon Surt en de vernietiging van de brug van Asgard uit Noorse Mythen.

In het Noorse gedicht wordt het rijk van de mensen Midgard genoemd, oftewel Midden-aarde.
Dwergen staan in de Noorse Mythologie bekend als Meestersmeden die de meest wonderlijke wapens konden maken. Legendarische wapens hebben in de oud Noorse literatuur persoonlijke namen net zoals in verschillende andere culturen. In de Hobbit hebben zwaarden ook namen: Orcrist, Glamdring and Sting.

 

Tolkien, de taalfreak en de fictieve wereld Arda.

Het lijkt een beetje op de vraag: 'Wat was er eerder; de kip of het ei?'

Wat was eerst? Zijn Elven en Dwergen-talen of de verhalen?

In de fantasiewereld van Tolkien gebruiken vb. de elven een ander schrift dan die in de mensenwereld. Hiervoor ontwierp hij nieuwe talen waaronder de Cirth en Tengwar.
Tolkien was een talenfreak. Talen lijken op hem net zo'n impact te hebben gehad als de ring Gollem betoverde. Als kind maakte hij al vroeg kennis met eigen ontworpen talen. Samen met vriendjes converseert hij in het 'Nevbosh' (nieuwe nonsens) en ontwikkelt rond zijn achtste Naffarin.

Als tiener is hij bekend met het Latijn en Angelsaksisch en op zijn 18e beheerst hij zes dode talen. Hij krijgt er geen genoeg van want uiteindelijk spreekt Tolkien maar liefst 35 (bestaande) talen.

Het Hoog- Elfs (Qenya) ontspruit uit zijn meesterlijk brein in 1915 op 23-jarige leeftijd in de "Qenya Lexicon", zijn eerste lijst Elven woorden. Deze taal verfijnt hij verder gedurende zijn leven. Gekscherend heeft Tolkien ooit geroepen dat deze wereld Arda en het verhaal zijn uitgevonden om 'te spelen' met Elven talen. Maar is dat wel gekscherend bedoeld?

In zijn eigen geschapen fictieve wereld de Arda (Hobbit, In de ban van de ring, Silmarillion)gebruikt hij vele kunsttalen. Vooral het Sindarijns en het Quenya van de Elven heeft hij ver uitgewerkt. Een andere taal van de Elven was het Averijns.
Voor de mensen in zijn Arda ontwierp hij talen zoals de taal van de Donkerlanders, het Adûnaisch van Numenor, de talen van de Oosterlingen, de taal van de Wozen, de talen van de Haradrim, de taal van Rohan (in de boeken meestal vervangen door het Oudengels) en het Westron, in de boeken vervangen door het Engels (of in de vertaling met Nederlands).

Andere talen die hij hanteert zijn Het Ents en Oud-Ents, Het Khuzdul van de Dwergen (gebaseerd op het Hebreeuws, De taal van de Valar, de talen van de Orks en Trollen en de Zwarte Taal van Mordor. Om al deze talen te gebruiken en tot hun recht te komen moest hij haast wel zijn fictieve wereld scheppen. Dit artikel richt zich op de runenschriften Tengwar en Cirth.

 

De Cirth

The Cirth ([ˈkirθ]); "Runen zijn de letters van een semi-artificieel script dat is uitgevonden door
J. R. R. Tolkien. De C uit Cirth wordt uitgesproken als een K. Cirth is de meervoudsvorm; een enkele rune wordt een certh ([ˈkɛrθ]) genoemd. Dit zijn woorden uit het Sindarijns, een taal die gesproken wordt door de Sindar, de Teleri die in de grote mars der elven achtergelaten worden. De corresponderende woorden in het Quenya, de taal van de Elven van Middenaarde zijn certar ([ˈkɛrtɑr]) en certa ([ˈkɛrtɑ]).Het Sindarijnse Certhas en Angerthas betekent respectievelijk "runen alfabet” en “lange runen-rijen.”

De Cirth zijn een alfabet. Eén rune staat over het algemeen genomen voor één klank(foneem). Klanken zoals sh en th welke in het Nederlands alfabet als 2 letters geschreven worden voegt Tolkien samen tot een enkele rune. Woorden worden gescheiden door een . in plaats van door een spatie.

Afbeelding :Cirth van Angerthas Alfabet (totaal 60 tekens) wat Tolkien gebruikt voor de inscripties van Elven en Dwergen. Het Sindarijnse woord voor alfabet is Angerthas.
Dit alfabet wordt ook wel de Daeron's runen genoemd naar de Elf die het uitgevonden heeft. Het schrift is gebaseerd op klanken. De tekens lijken een beetje op de Noorse en Anglo-Saksische runen welke Tolkien heeft bestudeerd. De dwergen kerfden deze tekens in steen, hout en metaal. We zien ze in de film bijvoorbeeld terug op de helm van Gimli.
Er zijn meerdere Cirth alfabetten: Angerthas Daeron , Angerthas Moria en Angertas Erebor.
Tengwar is ontwikkeld door een briljante Elf Fëanor. Dit schrift wordt voornamelijk gebruikt in boeken en handschriften.

 

De Titelpagina van 'in de ban van de ring.'

De meeste edities van 'The Lord of the Rings' bevatten een stuk tekst in deze twee talen Cirth en Tengwar. Bovenaan in het Cirth en twee andere regels in het Tengwar aan de onderkant van de titelpagina.

 

De Cirth inscripties bovenaan op de titelpagina van 'The Lord of the Rings':

Een Engelse tekst geschreven in het Cirth van de Elven. Het betekent: '~ The lord of the rings translated from the red book.~
(De Hobbits noemen Bilbo's boek over de avonturen van Frodo: 'Red Book of Westmarch'.)

 

Tengwar op de titelpagina

Deze taal kent geen hoofdletters en geen spaties tussen de woorden. De tekst van de titelpagina is onderstaand in woorden verdeeld.

Deze Engelse zin geschreven in het Tengwar en betekent: 'of Westmarch by John Ronald Reuel Tolkien. Herein is set forth'

en

wat betekent: The history of-the War of-the Ring and the Return of the King as seen by the hobbits.'

Resumée: "The Lord of the Rings translated from the Red Book of Westmarch by John Ronald Reuel Tolkien. Herein is set forth. The history of the War of the Ring and the Return of the King as seen by the Hobbits."

'The Lord of the Rings' vertaald uit 'the Red Book of Westmarch' door John Ronald Reuel Tolkien. Hierin wordt de geschiedenis van de oorlog om de ringen en de terugkeer van de koning uiteengezet zoals gezien door de Hobbits.'

Tolkien is dol op geheimzinnige verwijzingen zo ook op zijn titelpagina. Zo verwijst hij hier naar de lange titel van het hoofdstuk 'Grey Heaven' (Grijze havens) van 'The Return of the King': The downfall of the Lord of the Rings and the Return of the King.'

 

Tengwar / Elfs

Tengwar wordt net zoals ons schrift horizontaal van links naar rechts op verschillende manieren (modes) geschreven (De Sindarijnse, Quenya en Engelse modus). Getallen worden in deze taal van rechts naar links genoteerd.

Het alfabet heeft iets weg van Arabische letters en is een fonetisch schrift waar de medeklinkers de hoofdrol vervullen. De fonetische waarden van de medeklinkers (tengwa) en de manieren waarop klinkers worden aangegeven varieert per modi.
De klinkers van dit schrift worden weergegeven door diakritische tekens (Tehtar) boven de medeklinker die eraan vooraf gaat in de Quenya modus of boven de medeklinker die erna komt in de Sindarijnse modus.
De modus van Beleriand wordt weer anders geschreven. Voor zowel klinkers als medeklinkers is er een aparte tengwar, die naast elkaar worden geschreven. Hiervan is een voorbeeld te vinden op de poort die toegang geeft tot het dwergenrijk Moria.
Als klinkers op zichzelf staan, aan het begin van een woord, of bij lange klinkers verschijnen de diakritische tekens boven een speciale 'klinker houder.'

Medeklinkers worden verdubbeld door het toevoegen van een golvende lijn eronder.

Als de letters s, ss en r gevolgd worden door een klinker wordt dit geschreven met respectievelijk de tengwa silme nuquerna, esse nuquerna en rómen. In het andere geval worden deze letters geschreven met de twenga silme, esse en óre. Als de letter s wordt gevolgd door een andere medeklinker wordt dit geschreven met een klein haakje naar beneden.

Het Tengwar wordt als schrift gebruikt voor diverse talen in Midden-aarde zoals Quenya, het Hoog-Elven, een taal die gebaseerd is op het Fins, maar ook gedeeltelijk op het Grieks en Latijn; Het Sindarijns of Sindar, de taal van de grijze Elven; Westron etc. Dit alfabet is ook geschikt voor het Engels, Schots, Welsh, Spaans, Zweeds, Pools, Nederlands, Esperanto en vele andere talen.

 

Het schrift Tengwar voor de taal Quenya:

Tengwar voor het Sindarijns:

De klinkers (in beide talen hetzelfde):

De Dwergen van Midden-aarde gebruiken een runen-alfabet wat afkomstig is van bestaande runentekens. In 'The Hobbit' wordt gebruik gemaakt van de Angelsaksische futhork met daarin een paar kleine aanpassingen.

 

De ring van Tolkien en de ring van Odin

Tolkiens ring: De Ene Ring
In het jaar 1600 van de tweede Era smeedt Sauron de Ene Ring in het vuur van de Doemberg. Sauron wil met deze ring de andere Ringen van Macht overheersen. Hij weet de meeste ringen te veroveren. Slechts drie Elfenringen blijven uit zijn handen. Sauron geeft vervolgens de zeven dwergvolken een ring. Hij kan deze taaie Aardse rakkers echter niet naar wens beheersen. Negen ringen schenkt hij aan de Mensen. Wezens die makkelijke slachtoffers blijken te zijn en veranderen in slaven van Sauron, de Nazgûl of Ringgeesten.
De Ene Ring zorgt ervoor dat de drager onzichtbaar wordt. De eigenaar van deze ring ziet zich vergezeld door een heus levenselixer daar de Ene Ring ervoor zorgt dat hij niet zal verouderen.
Een 'bijwerking' van de Ene Ring is echter dat deze op de lange termijn hetzelfde effect geeft als de Negen ringen van de mensen: de drager zal vervagen en uiteindelijk een ringgeest worden. De hebzuchtige Sméagol 'Gollem' bezit 500 jaar de Ring en verlangt er nog steeds naar. Hij was nog niet vervaagd, maar verandert in een scharminkel wat het licht niet meer verdragen kan. In 2941 van de derde Era verliest Gollem de ring. De verloren ring wordt later gevonden door de Hobbit Bilbo Balings waarna de Ene Ring bij Frodo terecht komt.

 

Odin's ring: Draupnir

De gouden ring van Odin wordt Draupnir genoemd, betekent 'Druppelaar' en is een bron van eindeloze rijkdom. Iedere negende ochtend kloont Draupnir zichzelf in acht nieuwe gouden ringen zoals zichzelf. Deze ring is gesmeed door de dwergenbroers Brokkr en Eitri.

 

Draupnir en de Ene Ring

De ring is een plot element in de Hobbit en het thema van 'in de Ban van de Ring.' In de Noorse mythologie kent men ook een magische ring zoals die van Odin. Een ring die de grens van leven en dood overstijgt.
Een ring die steeds meerdere magische ringen wordt. Het concept van meerdere sets magische ringen vinden we ook terug in de werken van Tolkien.

''Three Rings for the Elven-kings under the sky,
Seven for the Dwarf-lords in their halls of stone,
Nine for Mortal Men doomed to die,
One for the Dark Lord on his dark throne
In the Land of Mordor where the Shadows lie.
One Ring to rule them all,
One Ring to find them,
One Ring to bring them all and in the darkness bind them
In the Land of Mordor where the Shadows lie."

In ' Der Ring des Nibelungen' staat ook een magische ring centraal. Deze ring geeft de macht de wereld te regeren en is gemaakt van goud uit de rivier de Rijn. Tolkien's ring wordt door Golum gevonden in een rivier. Tolkien zelf zei over deze gelijkenissen: 'De enige overeenkomst tussen de Ring van de Nibelungen en de Ene Ring is dat ze rond zijn.'

 

De inscriptie op de Ene Ring.

De tekst op de ring is geschreven in het Tengwar en wordt in de zwarte taal van Mordor uitgesproken als: "Ash nazg durbatulûk, ash nazg gimbatul, ash nazg thrakatulûk, agh burzum-ishi krimpatul" 

De spreuk symboliseert de kracht van De Ene Ring over de andere Ringen te heersen. Normaliter is de tekst niet te zien op de Ring maar verschijnt als deze verwarmd wordt aan de binnen- en buitenkant van dit sieraad. Deze woorden van kracht in de zwarte taal brengen schaduw en zijn fysiek pijnlijk voor de elven, mensen en dwergen.

Vrij vertaald betekent de tekst op de ring: 'Eén Ring om allen te regeren, Eén Ring om hen te vinden, Eén Ring die hen brengen zal, en in duisternis binden.'

 

Besluit..

Vele invloeden vinden we terug in de boeken van Tolkien zoals die van Odin, Wagner (der Ring des Nibelungen), talloze talen, de runen, de elementalen van Paracelsus en de Finse Epos Kalevala. Elementen uit het Fins verwerkt de schrijver in de Elventaal Quenya. Zelf ontkent hij beïnvloed te zijn door Arthuriaanse legenden. Toch zijn er vele parallellen te trekken met het Arthur verhaal. Gandalf zouden we kunnen vergelijken met Merlijn, Frodo en Aragon als Arthur en Galadriel als de 'lady of the lake.' Er zijn ook gelijkenissen te vinden met de Griekse mythologie. In de Silmarillion lezen we over de stichting en ondergang van het eiland Númenor, een eiland wat sterke overeenkomsten vertoont met het Griekse Atlantis. Hij gebruikt de naam Atlantis zelfs want hij vertaalt Númenor in het Elfs naar "Atalantë."

Tolkien koestert daarnaast een overduidelijke en bovenmatige interesse in de runen. Voor de gesproken talen die hij voor zijn toverachtige wezens creëert hij immers runentalen of maakt gebruik van bestaande runen. Hij maakte iets moois met zijn runen en schiep er een wereld om heen. Hij deed dit zo magnifiek dat tientallen jaren later zijn verhalen worden verfilmd en zorgen voor grote kaskrakers in de filmindustrie. Guido van List zorgt er met zijn Armanen runen voor dat deze een negatieve wanklank kregen en nog steeds hebben. Tolkien bewijst met zijn runenalfabetten dat de runen wel degelijk een positief geluid verdienen. Dit oeroude letterschrift, het schrift van onze verre voorouders gaf hij in zijn tijd een modern jasje. Veel geïnteresseerden die zijn boeken hebben gelezen zullen zich later zomaar kunnen verdiepen in runen.

 

Christelijke en Hebreeuwse aspecten verwerkt hij in een fantasierijk Heidens verhaal.

De dwergen worden verdreven uit hun thuisland. (de Lonely Mountain) In deze tijd van verbanning leven zij onder andere groepen onderwijl zij hun cultuur handhaven. Een 'beeld' wat is afgeleid van het middeleeuwse beeld van Joden. De drang van de dwergen naar oorlog lijkt bijna Bijbels te zijn. De kalender van de Dwergen (Hobbit) vertoont grote overeenkomsten met de Joodse kalender.

De taal van de dwergen is het Khuzdul, een taal die sterk is beïnvloed door Semitische talen en Hebreeuwse fonologie. Net zoals middeleeuwse Joden gebruiken de Dwergen hun eigen taal alleen maar onder elkaar.

Tolkien onderstreept de diaspora van de Joden nog eens met het verloren bolwerk van de mijnen van Moria. In een brief van zijn hand is te lezen: ': "I do think of the 'Dwarves' like Jews: at once native and alien in their habitations, speaking the languages of the country, but with an accent due to their own private tongue"

Christelijke religieuze elementen vinden we ook terug in de werken van deze meesterlijke schrijver. Tolkien beschreef 'the lord of the rings' aan zijn vriend en Jezuïet Robert Murray zelfs als een fundamenteel religieus en katholiek werk, onbewust in eerste instantie, maar bewust in de herziening. Hij maakt gebruik van theologische thema's zoals de strijd tussen goed en kwaad, dood en onsterfelijkheid , gezag en genezing, de triomf van nederigheid boven trots en de genade, zoals Frodo's medelijden naar Gollum, barmhartigheid en medelijden, bekering, zelfopoffering, opstanding, redding, vrije wil, rechtvaardigheid en gemeenschap.

Tolkien lijkt alle Europese culturen en mythologie en zelfs religie samen te brengen in zijn Utopia Arda in één grote smeltkroes van eenheid in verscheidenheid. Zijn boeken boden hem het toneel om al zijn ontwikkelde talen en runenschriften te gebruiken. Bij Tolkien zullen we ons echter altijd de vraag van de kip en het ei kunnen stellen., want was er eerder: zijn eigenbedachte talen en runentekens of Arda?

All is One ... Fantasy makes new language and new language makes fantasy.

Wordt vervolgd met de Runen van de Elder Futhark.

Eerdere delen:
De Runen, het schrift van Odin. Holy Blood, Holy grail.
Moderne runen. Het Armanen Runenschrift, de runen van de Nazi's
Een Tolkien Runenraadsel
De Tolkien runen. Cirth en Tengwar: wat was er eerst: de taal of het verhaal?

 

Meer lezen over runen?

Over runentekens, runenalfabetten zijn talloze boeken geschreven. Via deze link vindt u een lijst van boeken en diverse runenstenen bij Bol.com.