Airborne begraafplaats. Wie was toch A.j. Cunningham Age 20 ? Gesneuveld tijdens operation Market Garden.

Bij een bezoek aan het AIRBORNE Begraafplaats in Oosterbeek kwamen de herinneringen van mijn moeder weer naar boven over de Oorlog. Zij heeft de slag om Arnhem van zeer dichtbij meegemaakt. En in haar dorp kwamen vele geallieerde militairen die (naar later bleek) sneuvelden bij de oversteek van de Rijn. Zij noemde deze rivier dan ook de Rivier der Wanhoop. Maar haar grootste vraag na het bezoek aan deze begraafplaats was: Wie was deze A.J. Cunnungham ?

AIRBORNE begraafplaats
De Oorlogsbegraafplaats in Oosterbeek bevat de graven van hen die stierven tijdens Market Garden in september 1944 en de gevechten die daarna volgden in dit gebied. Er zijn nu 1680 Oorlogsgraven uit het Gemenebest, waarvan 245 niet geïdentificeerd zijn. Daarnaast zijn er 73 Poolse en drie Nederlandse Oorlogsgraven, almede drie graven van medewerkers van de Commonwealth War Graves Commission. De begraafplaats staat ook bekend als de Airborne Begraafplaats.

Prachtige ligging
1976. Het was op een Zondag, dat we, zoals gebruikelijk, met ons gezin een eindje gingen toeren. Meestal belande we dan op Wageningse Berg alwaar we bij de plaatselijke speeltuin samen met de kinderen een ijsje gingen eten. Maar op deze Zondag verliep het ietwat anders. Mijn man wilde wel eens een andere weg nemen en zonder dat we er erg in hadden kwamen we in Oosterbeek terecht. Mijn blik viel gelijk op een bordje waarop stond: AIRFORCE begraafplaats. Mijn belangstelling was gewekt en ik wilde graag deze begraafplaats bezoeken. We volgende de borden en toen we op de plek aankwamen maakte de prachtige ligging een hele sterke indruk op ons. De prachtige ligging, keurige verzorging van de graven , de indrukwekkende ingang met in de muren gebeitelde namen en aan het einde de graven. Hoog in de lucht steekt een zuil omhoog alsof deze waakte over de graven.

Vele jonge mensen hebben hun kostbaarste bezit gegeven
Langs de graven lopende werden we geconfronteerd met het feit dat vele jonge mensen op zo'n jeugdige leeftijd hun kostbaarste bezit gegeven hadden namelijk hun leven. Het was een offer ter eer en glorie van hun Vaderland en voor de vrijheid van bevriende naties. En ergens in mijn gedachte herinnerde ik een zin:  Strijd de goede strijd des levens, voor een betere wereld en een leefbare samenleving. En dat hadden deze mannen gedaan.

Afschuwelijke realiteit
Voor mij, die de oorlog in zijn volle verschrikking heeft beleefd is het een afschuwelijke realiteit dat deze boodschap geen enkele invloed heeft gehad in onze wereld gezien de vele oorlogskerkhoven die overal in de wereld hun lugubere mensonterende sporen van geweld achterlaten.

Onderwijl liepen wij (en ook zelfs de kinderen) in alle stilte langs alle graven. Het leek wel of wij ons aan het bezinnen waren over datgene wat hier vroeger gebeurd was. En plotseling bleef mijn oudste zoon bij een grafsteen staan en zei: Kijk mama, deze is maar 20 jaar geworden. We draaiden ons allemaal tegelijk om richting grafsteen en ik las: A.J. Gunningham, Age 20, HE SUFFERED. Met ons hele gezin stonden we roerloos en stil te kijken naar deze grafsteen, en zonder ook maar een woord te zeggen liepen we met z'n allen rustig terug naar de auto.

Martelgang
Deze terugtocht naar de auto was een ware martelgang. Binnen in mij voelde ik het schrijnende leed dat wij toen der tijd voor onze ogen zagen afspelen. De SLAG om ARNHEM. Operation Market Garden.  Aan de andere kant werd mijn hart verguld met vreugde over de geweldige vriendschap en saamhorigheid die wij in de Betuwe samen met 101 Amerikaanse Airborne Divisie hebben beleefd. De meesten van hen bleven onbekende soldaten voor ons die op doortocht waren naar het front, maar sommige bleven in ons dorp achter.

Wie was hij?
Sinds de dag dat ik op de begraafplaats ben geweest vraag ik mij nog steeds af wie hij was. Tot op heden heb ik daar niet achter en heb mij er bij neergelegd dat ik het ook nooit te weten zal komen. Maar toch blijven de vragen door mijn hoofd spelen.  Hoe zag deze A.J. Cunningham eruit? Waar woonde hij? en wie was zijn familie?  Hoe is hij om het leven gekomen? etc. Maar ik had de moed niet om het te gaan uitzoeken. En daar heb ik nu (2005) misschien nog wel spijt van. Wel heeft het mij geïnspireerd om mijn belevenis van de bevrijding op te schrijven. En dat stuk noem ik:  Rivier der wanhoop.

Dit is geschreven door Janny Sipman.

In het volgende stuk: De Rivier der wanhoop.

Dit verhaal heeft mij geinspireerd om de Airborne begraafplaats te bezoeken. Ikzelf kan mij niets meer herinneren van het bezoek terwijl ik er toch bij ben geweest. Het is een indrukwekkende gebeurtenis om daar te lopen. Vele jonge jongens hebben zich opgeofferd voor onze vrijheid. Het is bijna niet te bevatten.

Hieronder het ontstaan van deze Airborne begraafplaats (bron wikipedia)

De aanleg van het ereveld
Anders dan de Amerikanen, die er de voorkeur aan gaven al hun gesneuvelden zoveel mogelijk op een centrale begraafplaats bijeen te brengen, huldigden de Britten de opvatting, dat de gevallenen een laatste rustplaats moesten krijgen die dichtbij de plaats lag waar zij sneuvelden. Dit verschil in opvatting verklaart waarom ons land slechts één Amerikaans militair ereveld telt en meerdere Britse, terwijl ook nog een groot aantal militairen – met name vliegtuigbemanningen - uit het British Empire op burgerbegraafplaatsen door het gehele land liggen. Dat er in de omgeving van Arnhem – Oosterbeek een Britse militaire begraafplaats zou komen, lag gezien de aanmerkelijke verliezen die daar in september 1944 en in april 1945 werden geleden, wel voor de hand. In de vergadering op 5 juni 1945 van het college van B&W van de gemeente Renkum, kwam waarnemend burgemeester mr. J. ter Horst met de mededeling, dat de legerleiding had besloten om een militaire begraafplaats in de omgeving van Arnhem aan te leggen. Behalve dat hij het een eer voor de gemeente Renkum vond om zo’n kerkhof binnen haar grenzen te hebben, verloor hij ook het zakelijk belang ervan niet uit het oog. Ook nam hij in de zomer van 1945 zijn kans waar om, gebruik makend van de aanwezigheid van een grote groep Airborne militairen, een herdenkingsdienst op het kerkhof te organiseren. Wat men hier verder ook van mag vinden, nog op 5 juni 1945 vond er een overleg plaats tussen de gemeente Renkum en luitenant-kolonel A.O. Stott van de gravendienst van 21 Army Group, waarin de gemeente hem als locatie voor het aanleggen van een oorlogskerkhof een terrein aan de Van Limburg Stirumweg in Oosterbeek aanbood, precies tegenover de burgerbegraafplaats aldaar. Het terrein was kort voor de oorlog door de gemeente aangekocht met de bedoeling er op termijn een nieuwe burgerbegraafplaats aan te leggen, omdat de oude vol raakte. In de noodzakelijke uitbreiding van deze laatste moest dan maar op een andere wijze worden voorzien, vond Ter Horst.

Op 20 juli 1945 aanvaardde Stott schriftelijk het Oosterbeekse aanbod, daarbij tevens de erkentelijkheid van de Britse militaire autoriteiten verwoordend. Hij beloofde het gemeentebestuur spoedig te zullen informeren over de in voorbereiding zijnde plannen voor de begraafplaats die – volgens hem – de naam ARNHEM BRITISH CEMETERY (1 Airborne Div. Extn) zou krijgen. (Deze naam is het uiteindelijk toch niet geworden.) Met grote voortvarendheid werd een begin met de werkzaamheden gemaakt. De situatie was er ook naar. De bevolking keerde terug in een gebied vol veldgraven die zo goed en zo kwaad als dat ging, waren geregistreerd door mensen van de Graves Registration Unit 37. Al op 30 juli 1945 startte de Nederlandse Heidemaatschappij met de aanleg van het oorlogskerkhof. Op 1 februari 1946 kon het gemeentebestuur melden: "De aanleg van het kerkhof is inmiddels door de betrokken Engelschen dienst nagenoeg voltooid".

Aan de hand van dit bezoek heeft mijn moeder een stukje geschreven over haar belevenissen  tijdens de bezetting van haar dorp door de Amerikanen en het heet: RIVIER DER WANHOOP