Hoe krijgen psychologen hun kennis?

~Complete geschiedenis.

Psychologie is het onderzoek naar wat mensen denken en doen. De eerste steen moet altijd naar boven om de echte (grond)waarheid te vinden over iets. Zo ook over psychologie.

Wat is het precies? Waar vandaan komt het?

Om dat te weten hebben we de geschiedenis... =Alle bronnen: geschreven en ongeschreven bronnen over de psychologie, is de geschiedenis van de psychologie. Waarin we het verloop in de tijd, hoe psychologie zich ontwikkelde, kunnen terug vinden. 

 

Prille begin van de psychologie...

Psychologie was een onderdeel van de filosofie.

Voordat de psychologie een aparte tak werd van de filosofie ging er een tijd aan vooraf, waarin men met medicijnen demonen probeerde te verjagen bij depressie. En vonden er daarbij ook uitdrijvingen plaats door priesters. 

Gouden eeuw

Pas vanaf de gouden eeuw werden deze demonen, als slechte figuren gezien, en werd "het slecht zijn" van de demonen onderdeel van het volksgeloof. Daarvoor waren demonen goedaardige wezens die lotsbestemmingen verdeelden.

note. De eerdere uitdrijvingen wegens "last" van de demonen, werden dus niet gezien als slecht.... Het "slechte"zin het menselijk denkbeeld over demonen.

 

Nieuw: Een psychisch noodlot vs psychische ziekte.

Verschuiving ,door het ontstaan van steeds meer nieuwe medicijnen, van de priester, zijn uitdrijvingen, naar de artsen, met medicijnen....

 

Doktoren kregen steeds meer kennis over het menselijk lichaam en richten zich op medicijnen ontwikkelen, zo werd de psyche ipv "lastig gevallen" nu "ziek" ...

Priesters kwamen op de achtergrond, demonen hoefden niet meer verdreven. Bewezen is het nooit of demonen de oorzaak was van een ziekte. Wel werden de medicijnen steeds beter en kwamen we van de "demonen" af. En bepaalde mensen via artsen steeds meer zelf hun lotsbestemming. Vrij van demonen.

 

Filosofische/psychologische ontwikkeling

Filosofen hadden eerst ontzettend veel uitgedacht wat de mens, met z'n handelingen en gedachten inhield. Zij wisten hoe de mens "in elkaar stak". Later, toen eenmaal de slechte demonen het volksgeloof hadden bereikt, namen de verschillende geloven de rol over van het bepalen wat een mens is, en hoe het moet handelen. Goed en fout criteria, kwamen via de religies bij de gezinnen, waar eerder de filosofie de psyche nog "onderzocht".

Een hele tijd later vanaf 1550 v Christus, waar de door demonen veroorzaakte depressies al bestreden werden. Tot 400 na Chr. kwam er pas een eerste onderzoeksmethode in de psychologie.

In deze tijd werden de filosofiën en geloofsovertuigingen over de psyche pas voor het eerst gecombineerd met een onderzoeksmethode.

 

De beginnende geschiedenis

1550 v Chr.

Het bestuderen van menselijke gedragingen en belevingen is al heel oud. Het woord depressie werd 1550 v. Chr.al geintroduceerd in de papyrus Ebers. Het is een van de belangrijkste en oudste medische rollen.

Het papyrus

Werd in de 18e dynastie, is voor 1550 v Chr. geschreven. Er kwam in het oude Egypte een lijst met medicijnen voor 700 voorkomende kwalen bij mensen. Die lijst werd later gekocht door Ebers. Daarom heet het de papyrus van Ebers.

Demonen

De ziektes waren veroorzaakt door demonen in die tijd, maar de medicijnen hielpen toevallig goed tegen de ziektes. Waardoor deze steeds meer gebruikt werden en zelfs op een lijst op papyrus geschreven. Er kwam geloof in medicijnen.

Demonologie (onderdeel van de theologie).

Een demoon was een godheid. Een gevallen engel. Ook betekende de naam demoon niets en afgod. Mensen die demonen aanbaden, werden dan ook wel eens spottend aangesproken, omdat zij eigenlijk "niets" aanbaden.

In de tijd van Homerus, een griekse dichter (800 - 750 v. Chr.), was de naam Demoon, nog een goede naam. Voor een goedaardig wezen. Homerus gebruikte de woorden goden en demonen als dezelfde woorden. Pas later, werd het een slecht wezen of "niets", tot in deze tijd. Plato, maakte voor het eerst onderscheidt tussen demonen en goden. Demonen wisten van de wijzen, en verdeelde de lotsbestemmingen. Een spiritueel wezen, dat iemands karakter kan beïnvloeden.

Socrates noemde zijn persoonlijke demoon, ook wel z'n genius. Die hem aanzette tot het zoeken en verkondigen van de waarheid.

Pas veel later werden demonen, laag gerangschikte wezens.

Gouden eeuw

Eerst waren demonen, mensen vanuit de gouden eeuw. Mensen die na hun dood, beschermers van de mensen werden en waakten over hun recht en onrecht, ook schonken ze mensen rijkdom.

Heroën

Er kwamen heroën, hogere wezens om te vereren. Gerangschikt tussen de goden en de demonen in, waardoor demonen zakten in rang. Demonen werden meer gelijk aan mensen. Deelden vreugde en smart. Middenklasse wezens.

Volksgeloof

Volgens Plato waren de demonen, bemiddelaars. Zonden de bevelen van de Goden naar de aarde. En dienden de demonen onderscheiden te worden van goed en kwaad. Demonen werden door lessen van wijsheren, een volksgeloof.  

Iedereen bezeten

Vooral Socrates, maakte demonen voor iedereen geldend. Iedereen had volgens hem z'n eigen demoon die hem bezat en hem vanaf z'n geboorte af aan beschermde en z'n zedelijkheid bestuurden.

Met maar een stap verder, was je bezeten door 2 demonen een goede en een kwade die binnen in je, strijd hadden met elkaar.

Joden en Christenen maakten van Demonen, duivels.

Het hart de oorzaak van depressies.

Ze dachten in die tijd dat het papyrus Ebers gemaakt werd, het hart de oorzaak was van depressies. Het was een medische kwaal.

Psychologie een oud Egyptische geneeskunde?

Je kunt stellen dat er al kwalen waren in het oude Egypte, waar medicijnen voor werden gegeven door dokters. Ook voor ziekten die tegenwoordig onder de psychologie vallen en door psychologen worden behandeld.

Het was in ieder geval gewoon om medicijnen te geven bij allerlei ziektes, ook bij depressies. Het was een van de ziektes die waren te genezen met medicijnen.

Ziekten veroorzaakt door ingetrokken demonen.

De gedachtengangen waren in die tijd anders, dan nu. Geen geneeskundige, zoals de huidige geneeskunde. Veroorzaakt door lichaam of geest. Maar ingetrokken demonen bestrijding. Waarbij de medicijnen toevallig hielpen en steeds meer terrein won. Dokters waren symptomen bestrijders. Geen "lichamelijke bewuste" artsen. De mensen hadden met demonen te maken.

De priester was de "echte" dokter

In het begin kregen de zieken medicijnen voor hun symptomen en verdreef de priester de echte ziekte, de demonen bij de zieken. Later werden de medicijnen steeds beter en werd de priester alleen nog maar geroepen, als iemand ongeneeslijk ziek was.

De kennis van doktoren begon bij de mummies.

Doordat de Egyptenaren hun doden mummificeerden kregen deze veel kennis over de anatomie. Een enkele keer werden beenderen van doden gebruikt om te ontleden. Zo kwamen ze achter de bloedvaten en het hart. Mensen dachten toen dat het hart het denkvermogen bezat en het eten door het lichaam stuurden.

Filosofen

Filosofen uit Griekenland filosofeerden al over het menselijke brein en menselijke gedragingen en o.a. ook de theologie en demonologie.

Wereld van Sofie

Aristoteles, Socrates en Plato worden op een leuke wijze uitgelegd in het boek: "De wereld van Sofie."

Alle filosofen spraken over filosofiën en psyche. Het was Arisoteles die als eerste een apart filosofisch boek schreef over de psychologie en psychologie onderscheidde van de filosofie. Z'n boek heette De Anima. Wat de ziel, betekent. En ging over de ziel en het lichaam.  

Aristoteles, de eerste psycholoog

Aristoteles was een zoon van een lijfarts van de koning van Macedonië. Aristoteles was een klasiek filosoof, lid van Plato's filosofische academie en werd sterk beinvloed door Plato.

Al vroeg werd hij wees en opgevoed door z'n oom. Op z'n 17e werd hij lid van Plato's academie. En pas twintig jaar later, nadat Plato was overleden, verliet hij de academie.

Zijn blik op de psychologie:

• De ziel maakt onverbrekelijk deel uit van het lichaam. Bezit wel een onstoffelijk kenvermogen. Dat is een vermogen om zonder lichaam te kunnen begrijpen.
• Hij geloofden dat zintuigen werkelijkheid precies waarnemen, en fouten in waarnemingen alleen gemaakt worden doordat die waarnemingen verkeerd worden verbonden.
• Het verstand vormt, door abstractie, de begrippen en categoriën, langs de zintuigelijke waarnemingen om.  
• Er 3 soorten zielen zijn: Vegetatieve, gericht op voeding, groei en voortplanting, zoals alle dieren. Sensitieve ziel, zintuigen, begeerten en beweging. Cognitieve, bezit vermogen het goed te kennen, en doet actueel wat hij doet.
• Aristoteles kwam tot de conclusie dat de natuur van onze ziel geestelijk / spiritueel is door te filosoferen; alle materiële wezens bestaan uit materie + vorm. Bij levende wezens wordt de vorm, ziel genoemd. De ziel moet geestelijk zijn omdat de wij kennis in ons opnemen als relaties tussen vormen. En we nemen geen concrete tafel in ons op, maar de essentie van het begrip tafel. Hier introduceert Aristoteles het begrip "tabula rasa" (effen/ lege plank). In de was van de effen plank worden de vormen afgedrukt. Omdat de cognitieve ziel van de mens geestelijk is blijft de ziel voortbestaan na de dood. Dood wordt dan ook gedefinieerd als de scheiding van lichaam en ziel.
• Eigenschappen van de zielen zijn;
  enkelvoudig - zonder delen,
  onstoffelijk - een levend wezen is helemaal levend, de ziel heeft geen specifieke plek in het wezen, en identificeert zich niet met de materie.
  een ziel is één en houdt ook het lichaam bijeen.
  
  Evenals Plato heeft ook Aristoteles de sofisten bestreden, maar hij deed dat door een systematisch overzicht te geven van de oorzaken van hun valse redeneringen. Zodoende ontwierp hij de formele logica (wetmatigheid van het denkproces: syllogisme / oorzaak en gevolg...). Een voorbeeld van een syllogisme: Major: Alle mensen zijn sterfelijk minor: Grieken zijn mensen. Conclusie: Grieken zijn sterfelijk. Het bekende 'Socrates is een mens' syllogisme is volgens Aristoteles geen syllogisme, omdat een term volgens hem nooit betrekking kan hebben op een individu. Je kan zeggen dat alle X Y zijn, of dat sommigen X Y zijn, maar nooit één bepaalde X is Y.

Sofisten

De sofistiek was een filosofische stroming uit de Griekse oudheid. Een sofist is een vertegenwoordiger van de beweging der sofisten, leraren in de filosofie en retorica. Het Griekse woord σοφιστης; sophistés, kan het best vertaald worden als geleerde of deskundige.

Aan de sofisten komt de eer toe om als eersten de wetten van het denken te hebben gesystematiseerd (logica). Zij waren ook de voorlopers van de socratische dialectiek en van aristotelische logica. Latere sofisten waren meer op materieel succes uit en benadrukten het belang van retoriek als de kunst van de overtuiging in de politiek, in de rechtszaal of in andere discussies. Tegen deze praktijk nam Socrates stelling, want waarheid kon volgens hem niet afhankelijk zijn van degene die het overtuigendst op gevoelens inpraatte en met alle mogelijke middelen zijn gelijk probeerde te halen. Op die manier werd een slechte zaak immers als goed voorgesteld. Vooral onder invloed van de dialogen van Plato kregen de sofisten een kwalijke reputatie, en werd sofistiek verbonden met een manier van redeneren waarbij drogredenen werden gebruikt (sofismen).

Plato

Was een zoon van vooraanstaande atheense familie, familieleden maakten deel uit van de dertig tirannen.

Een anti- democratische groep. Die in Athene de macht grepen.Gesteund door 3000 rijke medeburgers, die als enige hun volle burgerrecht hielden. Er kwam een tereurbewind, tegen mensen met democratische ideeën. (Socrates stak zijn wens van democratie nooit onder stoelen of banken en werd daardoor uiteindelijk geexecuteerd.) Thrassylus, was eerst verbannen door de tirannen, later maakte hij een einde aan de dertig tirannen. Hij verzamelden een talrijke groep lieden die de dertig tirannen verjaagden.  

Plato was leerling van Socrates. (En leraar van Aristoteles)

Verdere geschiedenis van de psychologie:

Plato onderscheid vier stadia van de menselijke kennisverwerving, stelt dat alle kennis aangeboren is en maakt een onderscheid tussen waarneming en werkelijkheid.

(Aristoteles schrijft De Anima, het boek over de ziel.)

100 v. Chr. De dode zeerollen

Rollen over de vroege jodendom, gevonden op potten in grotten, die ons leert hoe men in het vroege jodendom leefden en dacht. Met onderscheid over twee temperamenten in de menselijke natuur.

60 v. Chr. Het nieuwe testament

Met het veronderstelde verschil tussen, lichaam(voertuig van geest en ziel), geest (contact met God) en ziel (persoonlijkheid en zelfbewustzijn).

Rond 400 na Chr. komt er pas een eerste onderzoeksmethode.

Van Augustinus. Hij beschreef z'n eigen persoonlijke ontwikkeling, waarmee de biografische ondezoeksmethode was ontstaan. Augustinus was een bisschop, een kerkvader, die theologie en filosofie had gestudeerd. Beinvloed door de stromingen: Plato, neoplatonisme, manicheïsme, academische scepticisme en de stoa.

Neoplatonisme (204-269 na Chr.): Gebasseerd op de filosofie van Plato. Ideeënleer. Vormen of idee, die eeuwig perfect en onverandelijk zijn en buiten ruimte en plaats, staan. Drager van oorspronkelijke concepten als schoonheid, het goede en de waarheid. Een filosoof dient naar deze vormen te streven. Deze ideeën werden dus als een vorm gezien.

In de neoplatonisme verwierp Plotinus dit systeem van Plato en maakte en vermengde deze met oosterse mystiek. Er kwam het ene en het goede die de top was van het zijn. Met de rede waarin alle ideeën, vormen gevat zijn. De wereldziel een kopie van het ene, maakt gebruik van alle ongevormde materie en maakte er lichamen van.

Manchëïsme (216-276 na Chr.): Een oude religie, gesticht door Manie in het oude Perzië. Dat een religieus stelsel kende met tegenstellingen goed en kwaad, licht en duisternis en stof en ziel. Beïnvloed door een joodse/christelijke sekte.

Academische scepticisme (ontstond al vroeg als onderdeel van de Griekse filosofie):  Onderzoek of je wel echt de waarheid kunt vinden.

De stoa (300 v.Chr.): Binnen het Romeinse rijk was dit een populaire filosofische stroming. Met het doel mensen de weg te wijzen naar geluk. Alles in het leven is vooraf bepaalt. Maar de vrijheid en de autonomie van de mens maakt hem vrij met z'n reactie hierop.

Rond 1020 De Perzische filosoof en arts Avicenna beweren dat de drie delen van de hersenen vijf aparte cognitieve processen uitvoeren: gezond verstand, voorstellingsvermogen, reflectie, schatting en geheugen.

Rond 1250 Onderzoekt Thomas van Aquino het lichaam-geest probleem. De onderliggende problemen van de aard van de ziel in relatie tot het lichaam.

1511 eerste publicatie van desiderius van erasmus, de rationi studii. Hij was een Hollandse priester die verschillende invloedrijke opvoedkundige en onderwijsgeschriften schreef.

1524 Marko Marulić publiceert een boek over de psychologie van het menselijke denken: Psichiologia de ratione animae humanae. De oudst bekende literaire referentie naar het begrip psychologie.

1575 Johann Thomas Freigius schreef het boek Catalogue of Common Place, waarin hij de term psychologie gebruikt.

1588 Eerste Franstalige theoloog Noel Taillepied die het woord psychologie gebruikt.

1590  De Scholastische filosoof Rudolphus Goclenius gebruikt de term psychologie. In het verleden dacht men dat dit de eerste keer in de geschiedenis was dat de term psychologie gebruikt werd. Maar zoals je kunt zien is dat niet zo. 

Psychologie is heel oud en gevoelig voor trends...

Er wordt heel veel "onderzocht". Middelen om te onderzoeken veranderen. Beter? Dat weet je na jaren... Over de lange termijn is psychologie interessant, maar niet "vast".  Een veranderlijk karakter. Eerder een manier om grip te krijgen op iets dat bestaat, een poging daartoe, maar altijd in een kinderlijke fase van ontdekken en niets wetende van morgen.... Echte kunde over een ontwikkelend en evoluerend mens, ontstaat met duizenden jaren... Geschiedenis levert meer inzicht, zolang we schrijven over de mensen en onze ontdekkingen en ideeën erover.... Een gevaar is denken te zijn.... Terwijl we in kinderschoenen staan en groeien... Als beschaving, en mensheid.

 Ontdekken brengt wel meer en meer kansen om ooit er te zijn... Wij kennen het einde niet. Maar zeker is de psychologie NOOIT!

 

 

Lees ook:

https://plazilla.com/wat-te-doen-aan-hoofdpijn

https://plazilla.com/ontwormen-goedkope-ontwormingstabletten-mebendazol-100mg

https://plazilla.com/gratis-en-goedkoop-middel-tegen-vlooien-wormen-en-teken-knoflookpoeder

https://plazilla.com/verleng-je-leven-met-10-jaar-door-het-spelen-van-1-spel-app-store-heeft-app-superbetter-voor-499-euro

https://plazilla.com/5-jaar-alleen-zijn-thuis-een-retraitegeen-stress-meer-bewust-leven-en-eigen-kracht-opbouwen

https://plazilla.com/1500-mensen-per-jaar-plegen-zelfmoord

https://plazilla.com/1-criminaliteit-of-antisociale-persoonlijkheidsstoornis

https://plazilla.com/594- (=major depressie in de kindertijd)

https://plazilla.com/afwijkend-gedrag-criteria-van-abnormaal-gedrag

https://plazilla.com/kinderen-ampquotwe-moeten-overlevenampquot-leven-met-kinderen-is-het-principe-ampquot-jij-ik-en-een-babys--eten-voor-ons-alle-drieof-meer-en-extras-om-te-overleven

https://plazilla.com/a-contribute-to-the-world-ampquotmoneyampquot-maar-wat-als-je-geen-geld-hebt-tel-je-dan-nog-mee

https://plazilla.com/houdt-vol-en-werk-hard-aan-je-toekomst-elke-5-jaar-heb-je-wel-weer-een-heel-nieuw-leven

https://plazilla.com/3-de-wereld-redden-waar-moet-je-dan-allemaal-aan-denken

https://plazilla.com/dood-gaan-heeft-geen-zin-ik-wil-die-geinplanteerde-levens-verlengende-salemander-wel

https://plazilla.com/als-je-iets-mist-in-je-leven-hoe-haal-je-dan-toch-100-formule-jij-je-ouders-en-verdere-omgeving-maken-je-leven-100

https://plazilla.com/een-heerlijk-gevoel-je-stagneert-in-je-leven-en-je-weet-o-jee-sommige-mensen-blokkeren-me

https://plazilla.com/kinderen-kun-je-maar-1-keer-goed-doen-maak-een-plan

https://plazilla.com/lui-extra-werk-waarom

https://plazilla.com/maak-een-lifemap-boeken-op-je-kalender-enof-in-je-agenda-aan-de-slag-met-je-leven

https://plazilla.com/up-to-date-dating-met-je-baan-bijhouden

https://plazilla.com/moet-je-dat-wat-altijd-al-zo-goed-is-laten-staan

https://plazilla.com/1-jezelf-zijn-je-kiest-je-eigen-bron

https://plazilla.com/pas-je-leven-aan-je-kinderen-aan

https://plazilla.com/2-er-is-al-zoveel-meer-om-te-doen-waarom-achter-blijven

https://plazilla.com/581- (=Als niemand je wilt hebben waar komt dat dan door?)

https://plazilla.com/een-beter-wereldgeen-honger-geen-ellende-we-coachen-de-armen-voedselbanken-met-goed-eten-en-gratis-studie-allemaal-op-weg-naar-een-beter-leven

https://plazilla.com/1-dieten-om-beter-te-worden-in-plaats-van-medicijnen-het-is-onze-toekomst

https://plazilla.com/we-gaan-eens-helemaal-nieuw-en-helemaal-gratis-een-levensweg-uitstippelen

https://plazilla.com/je-ware-vinden-en-trouwen

https://plazilla.com/er-is-maar-een-weg-jouw-levensweg

https://plazilla.com/succes-starting-from-scratch-de-kans-hebben-om-vanuit-niets-beginnen-is-het-geluk-binnen-groot-succes-en-geluk-is-nodig-voor-succes

 

 Meer psychologie:

https://plazilla.com/1-weet-meer-over-je-eigen-psycholoog-welke-van-de-6-richtingen-in-psychologie-kiest-hijzij

https://plazilla.com/iq-tests-en-puzzles

https://plazilla.com/hoe-krijgen-psychologen-hun-kennis

https://plazilla.com/1-emotiesinnerlijke-beleving

https://plazilla.com/intelligentie-over-de-hele-wereld-anders-gedefinieerd

https://plazilla.com/cognitieve-plattegrondenveranderingen-van-mentaliteit-door-ingevingen

https://plazilla.com/geindividueerd-persoon-worden-archetypen-van-carl-jung-1875-1961

https://plazilla.com/liefde-is-gratis-wat-voor-liefdesrelaties-heb-jij-eigenlijk

https://plazilla.com/een-psycholoog-kan-probleem-oplossend-denken-kritisch-denken-en-kent-alle-psychologische-termen-en-feiten

https://plazilla.com/tegenwoordig-is-psychologie-plus-crossculturele-psychologie-multicultureel

https://plazilla.com/verder-psychologisch-onderzoek-correlatie-studie-survey-natuurlijke-observatie-en-gevalstudie

https://plazilla.com/je-kunt-geen-therapeut-of-psycholoog-zijn-als-je-vertekeningen-hebt-bias

https://plazilla.com/snel-leren-wees-bij-elk-onderwerp-waarover-je-leert-betrokken

https://plazilla.com/een-heerlijk-gevoel-je-stagneert-in-je-leven-en-je-weet-o-jee-sommige-mensen-blokkeren-me

https://plazilla.com/dood-gaan-heeft-geen-zin-ik-wil-die-geinplanteerde-levens-verlengende-salemander-wel

https://plazilla.com/afwijkend-gedrag-criteria-van-abnormaal-gedrag

https://plazilla.com/1-criminaliteit-of-antisociale-persoonlijkheidsstoornis

https://plazilla.com/wat-is-nu-het-leven-before-birthbeginning-becoming-remaining-deathafter

https://plazilla.com/hoe-kom-je-aan-een-gratis-laptop-ipad-of-zelfs-2-gratis-dierentuin-museums-en-andere-uitjes-met-of-zonder-kinderen-25-keer-per-jaar-gratis-kamperen-aantal-weekenden-per-jaar-enzovoort

https://plazilla.com/hoe-een-stad-werkt-de-dood-in-of-de-rijkdom-in bij social epidemiology gaat het ook om social context...

https://plazilla.com/psychologen-moeten-in-de-dsm-verschillen-maken-verschil-tussen-borderline-en-trauma

https://plazilla.com/social-context-be-trendy-be-smart

https://plazilla.com/hoe-leer-je-kinderen-snel-en-effectief-gedrag-aan-cognitief--hetzelfde-in-verschillende-situaties-om-ingevingen-te-creaaren

https://plazilla.com/hebben-we-alles-verteld-de-trend-is-om-geen-afgunst-te-vertellen

https://plazilla.com/2-het-leven-is-heel-omlijnt-de-aarde-is-rond-je-kan-er-niet-vanaf-wel-rond-eindeloos-ampquotvastampquot-omlijnt-en-hetzelfde

https://plazilla.com/1-hetzelfde-beter-doen-beter-aarden-in-wat-er-al-was-achtergelaten

https://plazilla.com/2-dit-vond-ik-leuk-the-what-am-i-thinking-game-met-film-met-onderzoek-fotos-zijn-gedachten-en-gevoelens

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

weetje: Al sinds 1880 hadden Amerikaanse psychologen hun vraagtekens bij spiritisten en helderzienden.