De voor- en nacalculatorische prijsverschillen bij het vak M&O leveren doorgaans veel verwarring op. Het is het onderwerp waarin de kostprijs en verkoopprijs berekend moeten worden,  met vragen als 'bereken het prijsverschil op inkoop, bereken het gerealiseerde verschil in overheadskosten en het verkoopresultaat. Met de hieronder beschreven methode kan heel eenvoudig, maar vooral veel logischer en helderder worden aangegeven wat we eigenlijk aan het doen zijn, wat je berekent, en of het positieve of negatieve verschillen oplevert.
Aan alle Plazilla-lezers: ik ben erg benieuwd of dit helder genoeg is, graag kritiek van mensen die havo of vwo-M&O gedaan hebben, of anderszijds financieel enigszins onderlegd.

Op het havo-examen, en ook op vwo, is de voor- en nacalculatie een vast onderdeel van het examen, zo ook in mei 2013. De havo-opgave (enigszins ingekort), was als volgt:

Intro: Rudolph verkoopt sparren.
- Rudolf bv heeft voor 2012 een inkoopprijs bedongen van 35 Deense kronen (DKK) per spar bij een verwachte wisselkoers: 1 DKK = € 0,13.
- De verwachte inkoopkosten zijn € 0,95 per spar.
- De vaste verrekenprijs bestaat uit de verwachte inkoopprijs en de verwachte inkoopkosten.
- De opslag voor overheadkosten is 20% van de vaste verrekenprijs.
- De nettowinstmarge is 34% van de verkoopprijs exclusief 19% btw.

Vraag 16
Bereken de verkoopprijs inclusief btw van een Kaukasische spar.

In december 2012 verwacht Rudolf bv 80.000 Kaukasische sparren te verkopen.
Vraag 17
Bereken het verwachte verkoopresultaat over december 2012. Geef aan of dit resultaat voor- of nadelig is.

In januari 2013 zijn de volgende werkelijke gegevens over december 2012 bekend:
- De inkopen en de afzet zijn 83.125 stuks.
- Het verkoopresultaat is € 282.625,- voordelig.
- De inkoopprijs is 35 DKK.
- 1 DKK = € 0,14.
- Het resultaat op inkoopkosten is € 1.031,25 nadelig.
- De overheadkosten zijn € 90.000,-.

Vraag 18
Bereken het gerealiseerde resultaat op de inkopen over december 2012.  Geef aan of dit resultaat voor- of nadelig is.

Vraag 19
Bereken het gerealiseerde resultaat op de overheadkosten over december 2012. Geef aan of dit resultaat voor- of nadelig is.

Vraag 20
Bereken het gerealiseerde totaal resultaat van Rudolf bv over december 2012. Geef aan of dit resultaat voor- of nadelig is.

Nou, voor de kenner niks mis mee, maar ik kan mij voorstellen dat het voor de niet-kenner al snel wat onoverzichtelijk wordt. Alle reden dus om enige orde in de chaos te scheppen.
Zo niet de standaard-uitwerking van het examen. Die gaat als volgt.

De havist moet dus tal van formuletjes onthouden, of die met enige logica opnieuw afleiden.
Met het nu volgende overzicht kun je meteen alle formules overboord gooien, en zie je ook veel beter wat er gebeurt. Dat kan mooi in een spreadsheet, maar dat hoeft niet !

In de eerste kolom geef je de kosten per stuk, de kostprijs. De meeste gegevens haal je rechtstreeks uit de opgave (in geel blok). Soms moet je het even uitrekenen, (in rood blok), zoals bij de rode € 3,4 van de nettowinstmarge. die is 34 % van de uiteindelijke verkoopprijs (die je nog niet weet), dus ook wel 34/66e deel van de "prijs incl. opslag". (Immers, die stel je op 66%, en de winst op 34%). De € 11.90 is antwoord op vraag 16.

En nu komt de truc.
Je maakt nu één extra kolom voor het totaal aantal verkochte sparren, hier 83125 stuks, en die vermenigvuldig je met kolom 1. Kolom 2 geeft zo de schattingen van alle kosten en opbrengsten bij 83125 stuks.

Vervolgens neem je de werkelijke gegevens over van de opgave, die zet je in kolom 3.
Kolom 4 zijn nu simpel de verschillen tussen de geschatte (kolom 2) en de werkelijke (kolom 3) kosten. Uiteraard geldt nu overal: kolom 2 minus kolom 3 levert de verschillen in kolom 4.
Zo is de inkoop wat duurder gegaan dan was gepland. (omdat de Deense kroon wat duurder werd).

In een enkel geval, hier is dat bij de (overige)inkoopkosten, was het resultaat al gegeven. Dan vul je dát in (kolom 4-geel) en kun je de werkelijke kosten terugrekenen (rood).

De antwoorden lepel je nu zo op uit dit overzichtje: een overzicht van geschatte en werkelijke kosten dat iedereen kan maken lijkt me.

Vraag 16: De verkoopprijs vinden we linksonder, net zoals je dat normaal zou hebben berekend: € 11.90
Vraag 17: Verwachtte verkoopresultaat: 80.000 sparren x € 3.40 = € 272.000 (staat niet in overzicht)
Vraag 18: het resultaat op de inkopen bestaat uit de inkoopprijs zelf (- €29.053,8) en die -€1031.25 van de inkoopkosten. Samen is dit € 30.125 (rechtsboven in kolom 4)
Vraag 19. Resultaat overhead: + € 1437.5 zoals in bovenstaand overzichtje gemakkelijk is af te lezen.
Vraag 20. Dit is gewoon het resultaat (winst of verlies) van de hele handel: Werkelijke omzet min werkelijke kosten. Dit staat in het lila blok.

Auteur is docent M&O en schrijver van economische uitgaven.
En geeft ook bijles economie, M&O, wiskunde
https://plus.google.com/u/0/102733241858629933921/about