Alles over typisch middeleeuwse wapens

Zwaarden, dolken, lansen, strijdbijlen, speren en pijlen en bogen zijn allemaal bekende middeleeuwse wapens. Maar wat is een hellebaard bijvoorbeeld? Of een morgenster? Een greep uit de wat onbekendere, doch zeer interessante middeleeuwse wapens.

Goedendag

De goedendag was een van oorsprong Vlaams wapen, dat was gemaakt van een ongeveer anderhalve meter lange boomstam met een diameter van 10 centimer. Het uiteinde ervan liep dikker uit, en had een stalen punt. Het kon als slagwapen en als steekwapen worden gebruikt. De naam ‘goedendag‘ vindt zijn oorsprong verrassend genoeg in het Engels. ‘Dag‘ komt namelijk van het woord ‘dagger‘, hetgeen ‘dolk‘ betekent. Vertaald komt de term dus neer op ‘goede dolk‘. Het was een eenvoudig, goedkoop, maar geducht wapen, dat met name in de 13e en 14e eeuw werd gebruikt. De grootste bekendheid zou de goedendag verwerven naar aanleiding van de Guldensporenslag, waarin het wapen uitermate effectief bleek te zijn tegen chargerende cavaleristen. Strijders met een goedendag werden tijdens deze Slag ingezet in combinatie met speervechters. De speervechter richtte zich daarbij op het ten val brengen van het paard, terwijl de strijder met de goedendag de aanval van de cavalerist afsloeg.

Morgenster

Eén van de beruchtste middeleeuwse wapens was de morgenster, een strijdknots met metalen punten aan het uiteinde die het wapen extreem dodelijk maakten. Deze punten konden op 2 manieren zijn aangebracht. Zo kon de schacht van hout zijn gemaakt waar de punten doorheen waren geslagen. Een andere manier waarop de punten aangebracht konden zijn was door de top van de schacht te maken van of te omwikkelen met een metalen huls waarin de punten al vast zaten. Vaak liep de top van de schacht bovendien uit in een punt, waardoor het wapen zich meer dan eens niet alleen leende om mee te slaan, maar ook om mee te stoten. De morgenster wordt vaak verward met de eerder in dit artikel besproken goedendag en de hierna volgende strijdvlegel, hoewel de verschillen tussen de wapens toch duidelijk zichtbaar zijn.

Strijdvlegel

De strijdvlegel kan als een soort variant worden beschouwd op de morgenster. Dit wapen bestaat uit een houten schacht met op het uiteinde een ijzeren ketting waar een metalen bol met punten aan is bevestigd. De strijdvlegel was een ware nachtmerrie voor strijders met een schild, daar dit wapen middels de ketting uiterst dodelijk was tegenover zij die een schild droegen. Onderling konden strijdvlegels sterk van elkaar verschillen. De meesten hadden een korte schacht met een langere ketting. Dit type werd ingezet bij man tegen man gevechten tegen een schilddrager. Echter bestaan er ook lansachtige exemplaren die met 2 handen gehanteerd dienden te worden en soms zelfs manshoog waren. Dergelijke strijdvlegels waren beter geschikt om over schildmuren te reiken. Waarschijnlijk is dit wapen ontwikkeld uit wat oorspronkelijk een stuk landbouwgereedschap was, maar over deze theorie bestaat tot op de dag van vandaag nog onzekerheid.

Hellebaard

Omdat veel middeleeuwse wapens niet lang genoeg waren om een serieuze bedreiging te vormen voor cavaleristen, begon men in de middeleeuwen op een zeker moment met het vervaardigen van langere wapens. Daaruit werd onder andere de hellebaard geboren. Dit was een 13e en 14e eeuws houw- en stootwapen, dat bestond uit een lange, houten stok met een ijzeren punt, en daaronder een bijl en een haak die tegenover elkaar waren geplaatst. Net als de goedendag werd dit wapen gebruikt in de Guldensporenslag en bleek het zeer effectief te zijn tegen cavaleristen. Meer dan eens bleek een cavalerist geen enkele partij te zijn voor de hellebaard, die extra dodelijk werd doordat de drager ervan als gevolg van de lengte van het wapen een flinke hoeveelheid kinetische energie opbouwde alvorens doel te treffen. Dit had tot gevolg dat men complete harnassen kon doorklieven met een hellebaard.

Piek

Nauw verwant aan de welbekende speer is de piek. Dit was een lange, dunne stok met aan het uiteinde een metalen punt. Net als de hellebaard en de goedendag diende de piek tot doel om charges van cavaleristen af te slaan en is deze ingezet tijdens de Guldensporenslag. De piek werd door de zogeheten piekeniers schuin in de grond gezet met de metalen punt naar voren om cavaleristen het manoevreren te bemoeilijken. De cavalerist moest immers tijdig uitwijken om zijn paard niet te verwonden. Een veelzijdig wapen was de piek geenszins, daar deze zich niet als slagwapen leende in tegenstelling tot bijvoorbeeld de hellebaard. Desondanks bleek het wapen van grote waarde te zijn in veldslagen en oorlogen tegen veel cavaleristen.

Blijde
In de middeleeuwen kende men maar weinig artilleriewapens, maar de blijde, een soort katapult die als voorloper van het latere kanon wordt beschouwd, was er daar één van. Dit zware middeleeuwse wapen werd ingezet bij een beleg om projectielen te werpen naar een fort. Daarnaast vuurde er men ook allerlei ziekteverwekkende rotzooi mee af zoals kadavers om ziektes mee te veroorzaken bij de vijand. Vandaar dan ook dat de waterput in een kasteel vaak afgesloten was. Er kunnen 2 soorten blijdes onderscheiden worden: de slingerblijde en de lepelblijde. Zoals de naam van deze eerste al aangeeft, werkt de slingerblijde met behulp van een slinger. Door aan touwen te trekken maakt de arm een halve aswenteling, en het af te vuren projectiel werd bevrijd op het moment dat de arm in verticale positie kwam. De lepelblijde was een voorloper van de slingerblijde, en kon projectielen in het lepelvormige uiteinde van de arm afvuren middels een groot aantal windingen in een dik touw. Wanneer de zodoende opgebouwde energie plotseling werd ontgrendeld, werden de projectielen met veel kracht afgeschoten.