Aan de keukentafel
'Wie denk je dat ze is?'
'Oma in elk geval niet.'
'Nee,' ik betastte het portret, het papier glad onder mijn vingertoppen. Een ouderwets portret van een jonge vrouw in een jurk met wijde rok die gelukkig naar de fotograaf lachte. Ze was aantrekkelijk maar was geen schoonheid te noemen en zeker niet zo glamoureus als onze grootmoeder was geweest. 'Ze lijkt lief.'
Beter kon ik het niet omschrijven. De vrouw op de foto kwam zachtaardig op me over. Onwillekeurig vergeleek ik deze foto met Oma van Tol, en moest bijna schuldbewust bekennen dat ze aardiger leek. Ze miste de hardheid die onze grootmoeder zo gekenmerkt had.

3cc7e78dc5e33dfe06982685e5945da1_medium.

We zaten met zijn vieren in mijn gezellige woonkeuken, de tafel volgestouwd met papieren en foto's. Waaronder het portret van de jonge vrouw. Wij: mijn neven Willem en Adriaan, onze jongste tante Eveline en ik – Maaike de Jonge – en we waren bezig met de erfenis van onze grootvader en vader te verdelen.
Oké, dat laatste dekte uiteraard de lading niet. Er viel namelijk niet zoveel te verdelen, Opa was even berooid de aarde verlaten als hij er opgekomen was. Gelukkig voor ons konden we zijn schulden aflossen met de verkoop van zijn bouwvallige huis en het land waar het op stond. Stond, ja. We hadden het geluk dat een projectontwikkelaar op het perceel aasde. Hij was van plan er een paar dure huizen neer te zetten en was bereid om diep in de buidel te tasten voor een goede locatie.
Hierdoor konden wij de schulden betalen en bleven we alleen nog met de aftandse inboedel zitten. En de papieren die we in een afgesloten legerkist op zolder vonden.

"Laat eens zien", tante Eveline nam de foto van me over. Ze zette haar bril af om een scherpere blik te hebben maar het mocht blijkbaar niet baten want ze schudde na een paar minuten haar hoofd. 'Er staat ook niets achterop,' mompelde ze in zichzelf, 'Niet eens de naam van de fotograaf," ze draaide de foto weer om en keek naar de vrouw. 'Genomen door een amateurfotograaf. Vader had zo'n ouderwetse camera dus wie weet heeft hij deze gemaakt. Maar wie ze is?'

'Kan het zijn dat ze Rosalie heet?' Willem had onder de stapel papieren hij een bundeltje brieven gevonden. Ze waren geschreven in een pietepeuterig handschrift waarvan de letters zo dicht bij elkaar stonden dat het leek alsof ze hun ellebogen moesten gebruiken om hun plaatsje op de regels te behouden. 'Deze zijn geschreven door ene Rosalie de Winter en volgens mij zijn ze gericht aan Opa'.
'Laat eens lezen...' Ik griste een brief uit zijn handen en wierp me op de tekst. Wat gemakkelijker klonk dan het in werkelijkheid was. 'Het is een liefdesbrief', was mijn eerste indruk, 'hier, ze heeft het over schaatsen op de vijver bij maanlicht, dansen in de ... iets onleesbaars,' hier kon ik geen wijs worden uit het gepriegel, 'dineren in... Nou, ja jullie snappen het wel. Uitgaansperikelen...' Ik las vluchtig verder, 'deze dame was in elk geval hoteldebotel op ene Wim, Opa dus.'
'Zijn eerste liefde?' opperde Adriaan, hij was de enige die niet echt geïnteresseerd was. Zonder veel animo bladerde hij door een map die hij in een linnen tas had gevonden. 'Voor hij oma had ontmoet heeft de man natuurlijk een heel leven gehad. Zo gek is het niet, dat...' Hij viel stil, in zijn handen een boekje met blauwe kaft. 'Ze was zijn vrouw, zijn eerste vrouw,' toen pas herkende ik het boekje als een ouderwets trouwboekje.
'Pa was eerder getrouwd geweest?' Tante Eveline leek dit niet te willen geloven. 'Met die Rosalie?'
'Sterker nog, er is zelfs een kind geweest. Willem junior', Adriaan legde het boekje zo neer dat we het allemaal konden zien, 'dat knulletje is maar zes maanden geworden.'

608e97f308bd1a417f6d16eb1a28c06a_medium.

'En die Rosalie?' Eveline bladerde in het boekje op zoek naar gegevens, 'was Pa weduwnaar voor hij met Ma trouwde of,' een vreemd geluid kwam van haar lippen, iets tussen een kreun en een zucht in. Toen ik geschrokken opkeek zag ik alle kleur uit haar gezicht verdwijnen.
'Ze hebben haar dood moeten verklaren,' het was niets meer dan een fluistering, hees van emotie en ongeloof. 'Vier jaar nadat jullie vader was geboren,' dit laatste zei ze tegen de mannen.
Een rilling kroop over mijn rug, alsof iemand met een ijsblokje mijn ruggengraat volgde. Met een bruuske beweging schoof ik mijn stoel naar achteren en ging naar het aanrecht om de koppen nog maar een keer met koffie te vullen.

'Pa is weg,' zo had een maand geleden tante Eveline Opa's dood aangekondigd. Ze belde me op mijn werk, wat me een schuldgevoel bezorgde. Want had ik niet net als mijn tante aan Opa's doodsbed moeten zitten? Het was zo banaal dat ik een halve minuut eerder nog bezig was geweest om de boeken te controleren. Ik brak mijn hoofd over de uitgaven van mijn afdeling terwijl mijn grootvader zijn laatste adem uitblies.
'We waren in gesprek over Oma en toen midden in een woord was hij weg. Dood.' Eveline klonk of ze het niet wilde geloven. Het zat er aan te komen, al had de arts ons verzekerd dat het nog weken kon duren. Daarom was ik ook gewoon naar mijn werk gegaan met de bedoeling om Eveline later aan zijn bed af te lossen. Toch voelde ik me schuldig dat ik er niet bij was geweest. Als ik me ongemakkelijk voel maak ik stomme grapjes – een andere reden kon ik niet bedenken voor de vraag die ik mijn tante stelde toen ze over zijn overlijden belde.
'Geen belangrijke laatste woorden? Familiegeheimen, schatten die op zolder verstopt zijn?'
'Niets van dat alles, alleen dat hij Oma miste...'
'Dus ook niet zoiets als: Het lijk ligt in de tuin begraven, onder de kastanje en het stenen schuurtje?'
Tante Eveline deelt mijn humor en moest gniffelen, een soort gegrinnik wat eindigde in een snik: 'Nee, hoor en ook geen lijken in de kast of een krankzinnige vrouw op zolder. Tenminste, ik zal je neven vragen er naar te kijken.'

Je neven.
De familie was groter dan wij vieren. Tante Eveline was de jongste van vier kinderen waarvan mijn vader de één na jongste was. Een flierefluiter die in het zuiden van Spanje met zijn derde vrouw zijn pensioen en mijn erfenis opmaakte. Tot de begrafenis van zijn vader had ik hem al een paar jaar niet gezien en om je de waarheid had ik daar ook geen behoefte aan. Gelukkig was ik zijn enige kind gebleven, aan een tweede leg was hij godzijdank nooit begonnen. Eén dochter was al te veel van het goede volgens mij. Verder waren er nog de vader van Willem en Adriaan, die overleed ergens in de jaren negentig, en tante Marjolein die op haar twintigste naar Amerika verdween. Ze wilde het maken in de filmindustrie.
Voor zover ik wist, werkte ze bij een kleine productiemaatschappij die onbegrijpelijke films maken die nooit iemand wil zien. Tante Marjolein was getrouwd met een magere Mexicaan die iets met belichting of camera's deed. Ze hadden geen kinderen, volgens Eveline was de kunst hun kroost en erfenis.
Tante Eveline... het nakomelingetje. Ongetrouwd maar wel moeder van een tweeling die in het laatste jaar van een studie zaten.

69e94ea0254cb23399f42624ef114e4d_medium.

Op zolder vonden we geen krankzinnige vrouw,  alleen een metalen kist, weggestopt onder het schuine dak, achter een gammele kast en onder een paar slechte schilderijen die in grauwe dekens waren gewikkeld. De kist was op slot maar met behulp van een paar welgemikte tikken met een hamer en handig gebruik van een koevoet kreeg Adriaan de deksel los.
'Een verdwenen vrouw, een dood kind en een huwelijk met Oma, die...' Willem begon als een bezetene door de papieren te zoeken: 'Wat als ze nooit getrouwd zijn geweest? Opa en onze Oma bedoel ik?'
'Dan hadden we dat geweten, dat trouwboekje en alle andere belangrijke papieren lagen in zijn kluis ', daar maakte Eveline zich blijkbaar geen zorgen over. 'Ik denk dat de notaris anders wel aan de bel had getrokken,' voegde ze er aan toe. Ze schudde haar hoofd. 'Veel interessanter is wie die Rosalie was en waar ze gebleven is. Heeft Pa nooit iets tegen één van jullie gezegd?'
'Zo dik waren we niet,' meende Willem. 'Hij had het vooral over geld verdienen en allerlei investeringen die nooit mis konden gaan en het altijd deden. Eerlijk gezegd was het een, nou ja hoe zeg je dat netjes?'
'Scharrelaar, charlatan??' Adriaan had minder scrupules. 'Oom Albert lijkt volgens mij wel op hem'.
'En bedankt.' Toch moest ik mijn neef gelijk geven. Mijn vader leek bijna alle slechte eigenschappen van Opa Wim overgenomen te hebben. Op één na. 'Mijn vader heeft geen last van woede-aanvallen.'

8a465d4f8fff807640d5138a302993f6_medium.

Drie weken later
'Rosalie de Winter, natuurlijk herinner ik me haar. We waren boezemvriendinnen.'
De oude vrouw tuurde naar de foto die ik voor had meegenomen. Een droevige glimlach speelde om haar lippen. 'Ik was haar bruidsmeisje en zij de mijne, ze trouwde met die knappe jongen Pim of Wim of iets dergelijks. Niet van onze stand, maar daar maalde ze niet om. Ze had geld genoeg voor hun tweeën zei ze altijd. Een triest verhaal.' Over haar elegante bril keek ze naar ons op, 'wie zei je ook alweer dat jullie waren?'
'Eveline van Tol, mevrouw Claessens, en dit is mijn nichtje Maaike de Jonge en wij geloven dat uw vriendin de eerste vrouw was van mijn vader Wim van Tol.'

We hadden mevrouw Claessens via via ontdekt. Adriaan had zich vol overgave in het onderzoek naar Opa Wims verleden gestort en kwam al snel met een paar namen op de proppen. Hij was in oude krantenarchieven gedoken en vond een paar artikelen over de verdwijning van de mysterieuze Rosalie. Schijnbaar was ze na de plotselinge dood van haar zoontje (wiegendood??) in een diepe depressie geraakt en had ze – zoals ze dat tegenwoordig noemen – het huis in overspannen toestand verlaten. De tuinman had haar weg zien scheuren. Diverse getuigen zagen de auto later richting de Duitse grens rijden, wat door de douane werd bevestigd. Daarna werd het spoor koud. Van Rosalie werd niets meer gehoord en zeven jaar later werd ze dood verklaard.
Er waren wel wat geruchten dat ze vermoord was door haar echtgenoot maar die verhalen werden als smaad weggezet. Immers Rosalie van Tol was toch levend de grens overgegaan? Daarbij was er geen lichaam gevonden en zonder lijk geen moordzaak. De roddels stierven een snelle dood en Opa Wim bleef achter als een rijk man die zodra hij kon trouwde met een jonge vrouw die hij al kende voor hij Rosalie had ontmoet.

'Wim van Tol, ja die ken ik nog wel, een charmante jongen. Te charmant volgens mijn ouders, maar daar trok Roos zich niets van aan. Ze was wees, weten jullie. Haar vader en moeder waren bij een brand omgekomen, heel tragisch. Roos had zelf ternauwernood overleefd. We waren toen vijftien geloof ik. Ze erfde alles natuurlijk, en daarom waren mijn ouders niet blij met Wim. Ze dachten dat hij een goudzoeker was en misschien was hij dat ook maar ik geloof wel dat zijn liefde oprecht was. Ze was erg mooi weet je, en zij was gek op hem. Dat kon je aan alles merken.' Het was even stil, mevrouw Claessens keek naar de foto, klaarblijkelijk onbewust van de traan die over haar wang gleed. 'Misschien wel te gek', zei ze in gedachten. Plotseling keek ze op: 'Maar wat ben ik nou voor een gastvrouw? Willen jullie een kopje thee meisjes? Ik heb lekkere koekjes in huis gehaald. Zo gezellig dit, ik krijg niet zo vaak de kans om over vroeger te praten.'
'U zei dat ze misschien wel teveel van Wim hield,' vroeg ik toen we de thee op hadden, de koekjes waren inderdaad lekker. Overduidelijk bij een goede banketbakker gekocht. 'Wat bedoelde u daar mee?'
'Ze wilde hem niet delen. Heel erg jaloers., ze dacht zelfs dat ik verliefd op hem was en dat we een verhouding hadden.' weer was ze even stil. 'Leugens natuurlijk, maar het was wel het einde van onze vriendschap. Je kon veel zeggen over je vader maar hij was wel trouw. Tenminste.' ze haalde haar schouders op, 'in die korte tijd dat ze getrouwd waren, want welbeschouwd was dat nog geen jaar. Hij is hertrouwd toch? Met jouw moeder, ik vond altijd dat ze wel iets weg had van Rosalie. Niet dat ik haar heb gekend, nadat ik en Roos gebrouilleerd waren heb ik nooit meer een voet gezet over de drempel van dat huis, maar ik zag ze wel eens samen en uit de verte was het net of ik mijn vriendin weer zag. De wens was de vader van de gedachte, meen ik want ik merkte al meteen dat het een andere vrouw was. Ander haar en houding, maar toch die ene seconde...'

934f01e5a66b503282f1dc1647cfabf3_medium.

 

Weer aan de keukentafel
'Straks heeft hij haar om haar geld vermoord, en heeft hij grootmoeder zo gek gekregen om net te doen of ze woedend wegreed,' Adriaan nam zijn speurdersrol serieus en ontpopte zich als een lichtgewicht Peter R. de Vries. 'Ik begin steeds meer het gevoel te krijgen dat het vooropgezet was.'
'Ik denk het eigenlijk niet, we hebben het hier wel over mijn vader.' Tante Eveline gooide dit ver weg. 'Als hij Rosalie iets aan heeft gedaan was dat een ongeluk. Hij wist nooit wat hij deed als hij woedend was.' We knikten allemaal. Zeker toen hij jonger was had hij zich lang niet altijd in de hand. In de familie werd er niet over gepraat maar er waren geruchten over mishandelingen die er niet om logen. Het was geen wonder dat de familie uit elkaar was gevallen. Alleen Eveline bleef haar vader trouw. Als jongste had zij het minste last gehad van zijn woede-aanvallen en had daardoor minder wrok. 'In elk geval heb ik wel een nieuwtje, Marjolein heeft me dit toegestuurd', ze legde een verzegelde brief op tafel. 'Het is een brief die de notaris naar haar stuurde na de dood van Pa, als oudste levende kind kwam die haar blijkbaar toe.'
'Een brief van Opa?' Willem pakte de enveloppe en draaide die om en om.
'Nee, van mijn moeder, ze had de notaris de opdracht gegeven hem pas op te sturen naar het oudste kind na de dood van haar echtgenoot. Marjolein heeft hem niet gelezen trouwens, zij liet weten niets meer met onze ouders te maken willen hebben.'
'Haar pech, wie weet boort ze zichzelf er een mooie scenario mee door de neus.' Adriaan pakte de brief uit zijn broers hand en scheurde de enveloppe kapot. 'Zal ik hem dan maar voorlezen?' Voor iemand kon reageren was hij al begonnen:'

 

'Mijn lieve kinderen,

Wanneer jullie dit schrijven onder ogen krijgen zijn jullie vader en ik er niet meer, en daarmee is de schande en het verdriet verdwenen. Wellicht hebben jullie de ijzeren kist nu wel al ontdekt, zo niet dan …'

 

Er volgde een beschrijving over de kist. Ook vertelde Oma wat we daarin konden vinden en noemde ze Rosalie de Winter:

'Een mooie impulsief meisje die precies wist wat ze wilde en ze wilde Wim. Die was gevleid en verbeeldde zich verliefd te zijn. Hij verbrak onze geheime verloving en trouwde met dat rijkeluiskind een huwelijk die vanaf het begin verdoemd bleek te zijn.'

Oma deed uitgebreid uit de doeken hoe de jaloezie van Rosalie ziekelijk vormen aan begon te nemen. Ze wilde haar man niet delen, en als gevolg daarvan was ze niet gelukkig met haar zwangerschap. De obsessie voor Wim werd zo groot dat Rosalie van haar zwangerschap af probeerde te komen, tevergeefs maar het kind kwam gehandicapt ter wereld. Een zielig schepseltje die zijn dagen en nachten vulde met een hartverscheurend gehuil. Gehuil wat de kersverse ouders tot wanhoop dreef en wat pas stopte toen Rosalie het kindje smoorde met een kussen.

'Natuurlijk was Wim hier niet bij. Hij vond haar bij de doodstille wieg. Ze was niet geschokt door haar daad. Hij vertelde me dat ze juist triomfantelijk en trots was, als een kind wat een moeilijke taak had volbracht. Ze keek hem met een bijna krankzinnige blik aan en verkondigde dat ze van die stoorzender geen last meer zouden hebben. Wim was in shock en vroeg haar hoe ze hun zoontje had kunnen vermoorden. Rosalie haalde haar schouders op en lachte, ze lachte! Mijn hand trilt als ik dit schrijf en mijn hart gaat als een razende tekeer. Ze lachte tot de tranen over haar wangen stroomde en vertelde dat het helemaal niet moeilijk was geweest. Veel gemakkelijker dan toen ze haar ouders opsloot in hun slaapkamer en het vuur aanstak die haar ouderlijk huis verteerde. Die hadden haar geluk ook in de weg gestaan, omdat ze haar weg wilden sturen naar een internaat in Zwitserland.'

De brief ging nog vier vellen door, en verhaalde van de woede van Opa en de daarop volgende dood van Rosalie. In paniek had hij zijn oude liefde laten komen en die had aantal weken lang zich als zijn vrouw voorgedaan. Dit lukte omdat door de jaloezie van Rosalie het echtpaar zeer geisoleerd leefden en niemand het stel echt kende. Ook hun huisarts niet. Rosalie werd ergens in een bos in Duitsland begraven en na een paar weken verliet ze zogenaamd woedend het huis.

Wat viel er te zeggen na deze brief? Het leek wel een film die Hitchcock had kunnen bedenken. Het paste allemaal naadloos in wat mevrouw Claessens ons had verteld. De jaloezie, de gelijkenis tussen de vrouwen, haar aversie tegen haar baby...
Eveline en ik keken elkaar aan, te verbijsterd om iets te zeggen maar we dachten aan hetzelfde. Bij het afscheid had de Rosalies jeugdvriendin nog iets gezegd:
'Wat er ook gebeurd is, het is goed zo. Ze was te wild en te woest voor dit leven, en ging nietsontziend op haar geluk af en vertrappelde iedereen op haar weg daar naar toe.'

19/06/2015 11:54

Reacties (16) 

Voordat je kunt reageren moet je aangemeld zijn. Login of maak een gratis account aan.
12/07/2015 14:11
Dat heb ik in één ruk uitgelezen !!!
2
20/06/2015 00:15
Ook spannend! Ben blij dat ik niet in de jury zit!
1
19/06/2015 14:19
Gelezen
1
19/06/2015 14:08
Gelezen en beoordeeld!
1
19/06/2015 14:05
Wat een lekker verhaal! Mooi dat de waarheid in kleine etappes aan het licht komt.
Inderdaad een mooi scenario voor een film. ☺
19/06/2015 15:07
Als Paul Verhoeven belt, ben jij de eerste die het hoort.
1
19/06/2015 13:57
Goed verhaal!
Het is pure fictie, lijkt mij, maar wel geloofwaardig.
Ik ben er overigens niet zo voor om familiegeheimen in het openbaar te brengen....over de doden niets dan goeds. -))
1
19/06/2015 15:09
Maar soms willen de doden met een schone lei naar boven, of beneden en zadelen de nabestaanden alsnog met hun schuld op.
Pure fictie, zeker. Behalve de humor. Ik zal zomaar kunnen vragen of er nog lijken verstopt liggen.
1
19/06/2015 13:41
Gelezen.