Public

Haarlemmerolie; fabel of wondermiddel?

Agnes1966 > Lichaam & gezondheid

Haarlemmerolie, te koop bij veel drogisten en apotheken. Jaarlijks worden er wereldwijd tienduizenden flesjes en honderdduizenden capsules verkocht. Naar verluidt kun je er zeer oud mee worden.

Tot vandaag had ik er nog nooit van gehoord; Haarlemmerolie. Volgens de fabrikant is het een huismiddel dat in geen enkel huishouden mag ontbreken. Naast het feit dat Haarlemmerolie als product een wondermiddel schijnt te zijn, wordt het vaak overdrachtelijk gebruikt: ‘Het werkt als Haarlemmerolie’. In dit artikel de feiten en fabels.

De geschiedenis

Fabriek in Haarlem

Haarlemmerolie is uitgevonden door schoolmeester Claes Tilly uit Haarlem in 1696. Het kon worden gedronken of op de huid worden gesmeerd. Hij ging de olie binnen Haarlem verkopen en binnen de kortste tijd genoot het middel een grote bekendheid en werd het naar een groot aantal landen uitgevoerd.

Hoe zagen de flesjes eruit?

De flesjes werden aan het eind van de 19e en aan het begin van de 20e eeuw in blank, dik glas geleverd. Het waren langwerpige flesjes van zo'n 9 centimter lang. Op veel flesjes vind je de naam Claes Tilly, Wed. Claes Tilly of C. de Koning Tilly terug. Ook flesjes van de concurrent met namen als G. de Koning Tilly, Gebr. Waaning Tilly, Marseille Tilly en Jan Boogaard,  waren in omloop. Vandaag de dag is het nog steeds verkrijgbaar in flesjes, als capsules of als zalf. Zo nu en dan vind je de flesjes nog in antiekzaken of rommelmarkten.

De reguliere geneeskunde keek Claes Tilly met scheve ogen aan en zag hem als buitenbeentje. Totdat hij een paar mensen genas met de Haarlemmerolie en de burgemeester overtuigde van de werking. In 1734 kreeg hij toestemming om de olie te verkopen aan particulieren. Daarna namen walvisvaarders, missionarissen en kooplieden het mee op reis.

Er zijn verhalen bekend van indianenhutjes in de Amazone waar men een luipaardvel en een fles Haarlemmerolie aantrof. Er zijn zelfs lege flesjes gevonden op Nova Zembla. Dat zorgde natuurlijk voor een enorme bekendheid van de stad Haarlem. Tilly bleef zijn leven lang bezig met de Haarlemmerolie dat hij bereidde in een op turf gestookte ketel.

Waar is Haarlemmerolie goed voor?

Zeker in vroegere tijden werd het middel een grote geneeskrachtige werking toegeschreven. Het medicamentum Gratia Probatum zou de volgende kwalen genezen: ‘“het medicamentum Gratia Probatum geneest de benaauwde Band, die men heeft op of om de maag, verstuiking in de Handen en Voeten, pijn in de Lenden, geronne Bloed en blaauwe Plekken, en alle die door zwaar Graveel Waterlek gaan, allerlei Koorts, velerlei Maag-, Long- en Lever Quaal; benauwde Borst en Hoest; inwendige Quetzing en Verzwering; Opsteiging der Moer, en de Mizerien, die daardoor ontstaan, en bevorderd de Stonden, pijnlijk Wateren en Stoelgang; verbeterd alle Radicale Vochten, en geeft het Aanzicht een gezonde Couleur, drijft Scheurbuik en Waterzucht uit;
Engelsche Ziekte, Rijfkoek en Wormen. Al dit bovenstaande wordt genezen met 15 Droppelen om
den anderen dag ingenomen, en Kinderen zoo veel Droppelen als zij jaren oud zijn”.
(bron: deoudeflesch.nl)

                                                                                   Engelse Ziekte

Concurrentie

Omdat Haarlemmerolie zeer populair was, werd het nagemaakt. Er bestaat een contract uit 1917 waarin ene Samuel Frank aan een Franse apothekeres toezegt jaarlijks 60.000 flesjes te leveren. Het etiket op de flesjes was het strijdtoneel. Voorafgaand aan een regel met vreemde tekens stond: ‘En opdat niemand bedrogen wordt, tekent hij zijn brief aldus’. Deze tekens werden in 2003 ontcijferd door de Archeologische Werkgroep Haarlem. Er stond: ‘Inv. Meester C.T.’oftewel uitgevonden door meester Claes Tilly. Aangezien de makers van de nep-flesjes wel de regel ‘En opdat niemand bedrogen…aldus’ op hun etiketten overnamen, maar niet de ondertekening in rare tekens, was gelijk duidelijk wat echt en wat nep was.

Haarlemmerolie vandaag de dag

Vandaag de dag is Haarlemmer Olie nog steeds razend populair. Het ruim 300 jaar oude familiebedrijf, dat het wonderbaarlijke goedje produceert, is eigendom van Ruud van Dobben, de elfde opvolger van Claes Tilly en in rechte lijn familie. In 1935 nam zijn vader het roer over van zijn grootvader.
Ondanks de concurrentie, is het echt recept nog steeds geheim. Wel blijkt nu dat het belangrijkste bestanddeel van het wondermiddel ‘natuurhars’ is. Tilly vond een manier om de hars door een verbinding met zwavel houdbaar te maken. Dat moet ook wel, van door blootstelling aan lucht, wordt hars giftig. De hars in combinatie met de zwavel zorgen ervoor dat een heilzame werking vanuit gaat. Verder is het recept nog precies zo als drie eeuwen geleden.

Ik las een artikel over een drogist in Haarlem die elke week zeker 60 flesjes van het wonderspul verkoopt. Mensen met reuma, galstenen, nierstenen; het wordt overal voor gebruikt.

Helpt het echt?

In een interview van een paar jaar geleden met Van Dobben las ik dat hij het wondermiddel zelf ook gebruikt bij verkoudheid en griep. ‘Als mijn twee kinderen ziek zijn, krijgen ze meteen een capsule Haarlemmerolie, dan zijn ze zo weer beter’. Zijn grootvader werd 95 jaar; deze name elke dag een paar druppels. Het proberen waard dus…

Ook voor dieren

Het middel wordt ook veel gebruikt  in de ruiterij en in de duivensport. Daar vond ik de volgende informatie over:
Haarlemmerolie te gebruiken tegen koliek, droes, maagkwalen en -krampen, buikzwelling (windpens), verkoudheid en hoesten, darmkwalen en -krampen, wormen, koortsverschijnselen, insectenbeten, wondbehandeling (voorkomt kale plekken), snot, uierzweren en spijsverteringsstoornissen. Toe te passen bij paarden, runderen en kleine huisdieren.

Wat kost een flesje Haarlemmerolie?

Een flesje met daarin 10 ml. Olie kost ongeveer €6.95. Ook is het in capsules en zalf verkrijgbaar. Voor de prijs hoef je het dus niet te laten…en baadt het niet? Het schaadt ook niet. (Volg wel de aanwijzingen op de verpakking).

28/09/2012 12:14

Reacties (9) 

Voordat je kunt reageren moet je aangemeld zijn. Login of maak een gratis account aan.
02/03/2013 15:08
@Chrisrik, in Sluis kan je het vast wel kopen hoor!
03/07/2012 11:42
Bijzonder: nog nooit in een winkel gezien...
03/07/2012 11:41
weer wat geleerd! Leuk!
03/07/2012 11:41
Natuurlijk ken ik dat als geboren Haarlemmer :) Daarom zie ik er ook zo goed uit ! ;)
03/07/2012 11:41
heel goede informatie! ik weet niet of dit in Belgie te koop is, misschien eens kijken in Sluis, dat is niet zo veraf
duim
03/07/2012 11:41
Tot vandaag had ik er ook nog nooit van gehoord, bijzonder dat dit zogenaamde wondermiddel nog steeds wordt verkocht zeg!
03/07/2012 11:41
Bestaat dat spul nog steeds,
ik herinner me het nog van toen ik kind was.
Bah, wat vond ik dat smerig smaken.

duim voor je goede artikel