Public

De robot als nieuwe therapie tegen eenzaamheid?

Asmay > Asmay's mens & maatschappij

Van fabriekswerker tot digitale kameraad

db337bb455e86caf79b87f56520cf50f_medium.De robot heeft al lange tijd tot onze verbeelding gesproken, bijvoorbeeld als mechanisch hulpmiddel om ons van zware taken te verlichten en/of monotoon werk voor ons te doen in diverse geledingen van  de industrie. Vanaf eind vorige eeuw kwam er een reeks van kleine slimme robots om kinderen mee te vermaken: van Tamagotchi via My Real Baby, Zhu Zhu en Paro tot en met de Furby. Maar deze elektronische speeltjes zorgen niet alleen voor vermaak; de geprogrammeerde knuffels stimuleren het menselijk zorginstinct en verminderen tegelijk het gevoel van eenzaamheid.

Vooral die laatste, meer op de emotie gerichte functie is stevig in opkomst, zoals blijkt uit de komst van een nieuwe, verbeterde, nog slimmere, meer taalvaardige Furby, die zeker niet meer alleen voor kinderen is bedoeld.

Robots vanaf de oudheid

Het idee van een robot ofwel een kunstmatig gemaakte hulpmens of hulpdier is niet nieuw. Al op schilderingen en tekeningen en in geschriften uit de oudheid in bijvoorbeeld China, India, Egypte en Griekenland worden zulke kunstmatige hulpmachines genoemd en beschreven. Vooral de oude 'goden' hadden er talrijke tot hun beschikking, die hun heer en meester allerlei ongemakken uit handen namen. Sindsdien heeft de mensheid, in alle windstreken van de aarde, gepoogd zo'n dienend kunstmens of kunstdier voor zichzelf te bouwen, echter met zeer beperkt succes.

8fb6472241a088bc9e9b57ed7f8885de.jpgVanaf de Renaissance begon de belangstelling voor zelfstandig werkende apparaten weer toe te nemen. Grootste inspirator daarin in Europa was ongetwijfeld Leonardo da Vinci met zijn talrijke uitvindingen en machinale ontwerpen. In Japan kwam Hisashige Tanaka (ook wel de Japanse Edison genoemd) in de 18e eeuw met onder andere een mechanische, thee serverende robot op de proppen. (Zie foto links.)

Door de enorme en snelle ontwikkelingen op het gebied van computertechniek in de 20e eeuw, kwam ook de ontwikkeling van de robot, als programmeerbare en zelfstandig opererende machine goed van de grond. De eerste, echte, geprogrammeerde en digitaal bestuurde robot – eigenlijk een grote robotarm – werd uitgevonden door George Devol in 1954. Hij noemde zijn vinding de 'Unimate' en verkocht de arm aan General Motors.

De 'Unimate' werd de basis van de huidige, moderne, robotgestuurde productie-industrie.

Robot, een nieuw woord

Volgens de overlevering stamt het woord 'robot' uit het Tsjechisch. De toneelschrijver Karel Čapek gebruikte het woord voor het eerst in zijn stuk "R.U.R" (Rossum's Universal Robots), dat werd gepubliceerd in 1920. Volgens Karel was het zijn broer, de schilder en schrijver Josef Čapek, die het woord 'robot/roboti' verzon, hetgeen was afgeleid van het Tsjechische woord 'robota' (voor (langdurig) werk in dienstbaarheid verricht).

Menselijke robots of kunstmatige mensen

Het streven van ontwerpers is om robots steeds menselijker te maken. Dit geldt niet alleen voor het  uiterlijk, maar ook voor de intelligentie/capaciteiten van de robot. Daarbij komt, dat wij mensen geneigd zijn alles wat op ons reageert (en zeker wat tegen ons praat) als medemenselijk te zien. Proeven van Alan Turing met zijn 'interview'-computer (de Turing-test) lieten al zien, dat mensen soms een gesprek van enige tijd nodig hebben, voordat hij of zij door heeft met een computer te maken te hebben.

d28c231b6fc38611c81f09976b311aa2.jpgTypisch is, dat in romans en films er vaak juist weer van wordt uitgegaan, dat ver geavanceerde en intelligente robots er alles voor over zouden hebben om menselijk (inclusief emoties als liefde, geluk, maar ook pijn en verdriet) te worden à la Pinocchio. Het is bijvoorbeeld het gegeven in het verhaal van "The Wizard of Oz" en de films "Bicentennial Man" (1999) en "A.I. – Artificial Intelligence" (2001). Ook in de tv-serie Star Trek-The Next Generation streeft de androïde Data, ondanks zijn ongekende lichamelijke kracht en geestelijke superioriteit, er uiteindelijk naar volledig mens te worden. Daarnaast worden robotkarakters vaak vermenselijkt en zo zelfs heel sympathiek gemaakt, bijvoorbeeld in de films "I, robot" (2004) en "WALL-E" (2008).

The Robotic Moment

320d873e88b818fb6162438fd5cdf723_medium.Recent gaf Sherry Turkle, professor Sociale Studies met betrekking tot Wetenschap en Technologie aan MIT (Massachusetts Institute of Technology) in de Verenigde Staten, een lezing met bovengenoemde titel. Zij stelde daarin, dat de relatie tussen mens en robot een geheel nieuwe fase zal ingaan.

Rechts: Hoofdingang MIT.

De toenemende, geprogrammeerde intelligentie, het steeds betere reactievermogen en het vermenselijkte uiterlijk van de robot brengen de ontwikkeling van speciale functierobotten steeds dichterbij. Daarbij valt te denken aan de oppasrobot, de peuter- en kleuterschoolrobot en de zorgrobot in ziekenhuizen en verpleeghuizen, die kunnen (en zullen) worden ingezet voor specifieke taken.

Turkle maakt zich bezorgd, niet alleen over de voortschrijdende invloed van robots in de samenleving, maar ook over het enthousiasme, waarmee ze meestal worden verwelkomd. Robotten blijven voor haar surrogaatmensen, die – hoewel ze zeker een bepaalde helpende hand kunnen bieden – niet onze eigen, menselijke verantwoordelijkheid en taak om voor onze kinderen, zieken, zwakken of ouderen te zorgen zouden moeten overnemen.

Paro- of Furbyspeeltjes voor ouderen tegen eenzaamheid?

Voor een eigen onderzoek naar de interactie met kleine robots, gaf Turkle aan een aantal eenzame bejaarden in een Amerikaans verzorgingshuis een elektronisch, slim, therapeutisch robotspeeltje met een gemiddelde woordenschat van ongeveer 500 woorden (Paro's – babyzeehondjes – en Furbies).

263654fc470679fd4a96f40f86c1b58f.jpgVoor de therapeutische speeltjes diende wel te worden gezorgd; zij moesten (digitaal) eten krijgen en voldoende kunnen slapen, zoals een baby (maar dan zonder de poepluiers). Eigenlijk sloten alle testpersonen het sprekende robotje direct in de armen. Er werd tegen gepraat, verhalen aan verteld, voor gezongen, gevoed, mee geknuffeld dat het een lieve lust was. Verplegend personeel was blij, want de ouderen waren veel minder depressief en hingen hun verhalen niet elke keer tegen de verzorgsters op. Familie van de ouderen was blij, want nu vader of moeder iets had om tegen te praten, voelde de familie zich minder schuldig als zij soms maar weinig of kort op bezoek kwam. Zelfs de artsen waren blij, want het knuffelrobotgezelschap zorgde er voor, dat de ouderen vrolijker, levenslustiger en meer ontspannen waren, wat zowel hun geestelijke als lichamelijke gezondheid alleen maar ten goede kwam.

Toch is er, volgens Turkle, nog geen reden tot juichen. Allereerst is de proef nog maar kort geleden gestart en is nog niet bekend of het resultaat blijvend is. Raken de ouderen misschien een keer uitgekeken op hun knuffelrobot? Wat zijn dan de eventuele gevolgen daarvan?

Daarnaast ziet Turkle het afschuiven van onze emotionele verantwoordelijkheid voor de zorg en aandacht voor ouderen of zieken op robots als een negatief punt, immers "zorg voor onze ouderen en zwakken hoort bij het leven. Als we die zorg verrichten, groeien wij als mens".

Eenzaamheid en de digitale valkuil

Het digitale tijdperk van computers en robots heeft al een aantal belangrijke verschuivingen in ons leven en de wijze waarop wij met elkaar omgaan teweeg gebracht. De sociale media zijn nauwelijks meer weg te denken. Veel mensen hebben veel meer 'vrienden' en contacten in de digitale wereld dan daarbuiten. Communicatie lijkt soms louter via smartphones, chats en apps plaats te vinden.

177795000be50b421b234a27137d86c1.jpgZoals Turkle zegt: "Wij, mensen van de moderne tijd, zijn eenzaam, maar tegelijk ook bang voor intimiteit. Digitale relaties en sociale robots geven ons de illusie van vriendschap zonder aan de eisen daarvan te hoeven voldoen".

Raken we er inderdaad ooit op uitgekeken, de sociale media, de apps, de robots, als surrogaat voor menselijk contact? Wanneer hebben wij niet langer genoeg aan deze 'plastic' relaties of zijn we uitgepraat met onze robotspeeltjes? De ontluistering zal dan enorm zijn.

Of zijn het juist prima hulpmiddelen in een steeds digitaler en afstandelijker wordende samenleving, waarin de vergrijzing toeslaat en mensen op zichzelf teruggeworpen worden? Het laatste woord zal hier zeker nog bij lange na niet over gesproken zijn.

 

© ASMAY. *13

Foto's: Office.microsoft.com en Wikimedia Commons.

 

f040e087eef6f6827dccab72bed056bd.jpgMeer weten of boeken vinden over robots in het algemeen? Klik hier.

Of over mechanica? Klik hier.

Voor van alles en nog wat over robotspeelgoed, klik hier.

Zie ook:

Hoe-schadelijk-is-een-hersenschudding?

Innovatief-Nederland-LiveSafe-een-persoonlijk-gps-alarm

Nederlandse-app-wapen-tegen-groepsverkrachting-in-India?

Alan-Turing-onbekend-computergenie

Of:

Asmay-s-mens-&-maatschappij

Asmay-s-gezondheid-&-ziekte

24/01/2014 11:30

Reacties (4) 

Voordat je kunt reageren moet je aangemeld zijn. Login of maak een gratis account aan.
07/09/2013 13:56
Jij schreef weer een goed informatief artikel waar je veel werk instak.
Eén van onze kleindochters heeft een Furby - ik wordt soms STAPEL van dat 'ding' :-))
Asmay tegen Chrisrik
07/09/2013 15:22
Haha! Dus zo'n ding is nog niets voor jou voorlopig?
Chrisrik tegen Asmay
07/09/2013 16:21
NEEEE, zeker niet :-(
05/09/2013 18:45
Goed artikel. Interessante maar ook wel vreemde ontwikkelingen met die therapierobots.