Public

Alles over het cyrillisch alfabet

Victor Brenntice > Kennis / Educatie

Onder meer in Rusland schrijft men met letters die niet uit ons (Latijnse) alfabet afkomstig zijn, maar uit het zogeheten cyrillische alfabet. Een artikel waarin je kennis kunt maken met de letters die in diverse Slavische landen worden gebruikt.

Achtergrond en inleiding
Het cyrillisch alfabet kent geen directe ontstaanswijze. De opzet is namelijk afgeleid van het zogeheten Glagolitische alfabet, hetgeen uit de 9e eeuw dateert en wordt toegeschreven aan de monnikenbroeders Methodius en Cyrillus. Naar deze laatste is het cyrillisch alfabet, dat oorspronkelijk uit Macedonië of Bulgarije afkomstig is, dan ook vernoemd. De vorm van de gliefen (tekens) in het cyrillisch alfabet zijn grotendeels gebaseerd op Griekse letters, maar desondanks hebben sommigen daarvan hun Glagolitische vorm behouden.

Er zijn 6 talen die gebruik maken van het cyrillisch alfabet: het Russisch, het Oekraïns, het Wit-Russisch, het Servisch, het Macedonisch en het Bulgaars. Het betreft hier dus Oost-Europese talen. Als gevolg van Russische invloeden zijn er overigens ook niet-Slavische talen die van het cyrillisch alfabet gebruik maken. Te denken valt hierbij aan de Kazachstaanse, de Mongoolse, de Tartaarse en de Oedmoertse taal. Tevens bestaat er nog een aantal kleinere talen die het cyrillisch alfabet in gebruik hebben, waarvan het Karelisch een voorbeeld is. De Roemeense taal werd tot 1859 eveneens in het cyrillisch alfabet geschreven. Dat is opvallend, aangezien het Roemeens ingedeeld kan worden bij de groep van Romaanse talen zoals de Spaanse en de Italiaanse taal.

 

 

 

 





Het cyrillisch alfabet wordt vooral in Oost-Europese landen gebruikt.

Verschillen tussen talen met het cyrillisch alfabet
De verschillende talen die van het cyrillisch alfabet gebruik maken, passen dit alfabet niet op dezelfde manieren toe. Zodoende zijn er nationale varianten ontstaan op het cyrillisch alfabet. Zo ontbreken er in de Bulgaarse taal bijvoorbeeld de letters ë, ы, en э ten opzichte van het Russische alfabet. Daarnaast worden er in het Oekraïens, Wit-Russisch, Servisch en Macedonisch letters gebruikt die het Russische alfabet niet kent. Voorts kan de klankwaarde van de verschillende tekens per taal verschillen.

Dan nu het cyrillisch alfabet zelf!
Genoeg nu met alle achtergronden en andere inleidende informatie, het is tijd geworden om het cyrillisch alfabet uit de hoge hoed te toveren. Voor het gemak heb ik gebruik gemaakt van het cyrillisch alfabet zoals deze in het Russisch wordt toegepast:

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 



Zoals hierboven te zien is er voor de meeste letters geen verschil tussen hoofdletters en kleine letters (behalve de grootte). Iemand die het Latijnse schrift gewend is, kan bij een cyrillische tekst dan ook gemakkelijk de indruk krijgen dat deze in hoofdletters (of kleinkapitalen) gedrukt is. Ondertussen is niets echter minder waar!

Hard teken en zacht teken
Wellicht de meest opvallende (en complexe) tekens uit het cyrillisch alfabet zijn het harde en het zachte teken. Deze tekens hebben zelf geen klankwaarde, maar geven informatie over de voorgaande medeklinker en de volgende klinker. Een hard teken geeft aan dat een voorgaande medeklinker niet gepalataliseerd (verzacht) wordt uitgesproken. Zo wordt de letter я aan het begin van een woord als ‘ja‘ uitgesproken (zoals ook in het overzicht hierboven te zien). Staat er echter een medeklinker voor, dan verdwijnt de j-klank, die plaats maakt voor een apostrof. Zodoende zou slechts de a-klank overblijven. Het gebruik van een hard teken voorkomt dat, en zorgt ervoor dat de я in een woord gewoon in zijn volledigheid wordt uitgesproken, dus als ‘ja‘. De functie van het harde teken is beperkt, omdat het zachte teken op dezelfde manier als scheidingsteken kan worden gebruikt. Dientengevolge wordt het harde teken alleen nog geschreven na prefixen (voorvoegsels, in het Nederlands bijvoorbeeld ‘her‘ in ‘herhalen‘ of ‘ver‘ in ‘veranderen‘), die altijd op een harde medeklinker eindigen en in een beperkt aantal leenwoorden.

Transliteratie
Doordat de tekens uit het cyrillisch alfabet afwijken van het alfabet zoals wij dat kennen, krijgen we te maken met transliteratie, oftewel het vertalen van tekens of letters uit de ene taal naar de tekens of letters uit een andere taal. Transliteratie komt zodoende dus ook voor bij onder meer het omzetten van oud-Egyptische hiërogliefen en Chinese tekens naar ons eigen alfabet. Op die manier wordt de schrijfwijze van een woord dat niet met behulp van ons eigen alfabet is gespeld dus bepaald. Vaak is dat lastig, omdat bepaalde klanken moeilijk omgezet kunnen worden naar de letters van ons alfabet of doordat bepaalde tekens juist op meerdere manieren kunnen worden ‘vertaald‘ naar de letters die wij gebruiken. Dit leidt ertoe dat bijvoorbeeld Gorbatsjov (de naam van een bekende oud-president van Rusland) soms ook gespeld wordt als Gorbatsjow. Mensen wier moedertaal in het cyrillisch wordt gespeld en die naar een land emigreren waar het Latijnse alfabet wordt gebruikt, kiezen vanwege de gecompliceerde transliteraties vaak zelf hoe hun naam voortaan wordt geschreven.

Tot slot
Talen zijn de sleutels tot communicatie en communicatie is de sleutel tot begrip. Mijn inziens zou de wereld een hoop ellende bespaard blijven op het moment dat men in staat is om goed met elkaar te kunnen communiceren.

 

 

 

 

 

Door mij geschreven verwant artikel:
Tips om een vreemde taal te leren >

28/09/2012 12:14

Reacties (6) 

Voordat je kunt reageren moet je aangemeld zijn. Login of maak een gratis account aan.
03/07/2012 11:35
Goede duidelijke informatie. Weer iets bij geleerd. Duim. Kai.
03/07/2012 11:35
Ziet er zeer ingewikkeld uit.
Mooie en deskundige uitleg. En wat heerlijk dat je het bondig houdt. Geen ellenlange en droge uitleg, maar kort en helder.
Duim!
03/07/2012 11:35
Oftewel allemaal over op het Esperanto? Blijft vermoedelijk toch een hobby-taal. Spaans komt lekker op maar ook dat is maar een klein deel. Chinees leren? Best lastig.
Ben beng dat het er niet gaat komen. En als ik om me heen kijk, dan spreken we allemaal dezelfde taal, en dan nog hebben we heel veel (menings)verschillen over wat er nou eigenlijk gezegd is.
Leuk artikel. Ik doe nog wel eens pogingen om dat cyrilisch te kunnen lezen. Valt nog niet mee, het zit zo ver af van je eigen standaard taal.
(Uit Gorbatsjows tijd ken ik nog een t-shirt met daarop "Nepektponka" (zo sprak ik het toen tenminste uit).
later begreep ik pas dat je het uit zou moeten spreken als perestrojka. Met díe kennis en nog een paar van die woorden, kan ik nu al veel (in bosnië/servië) lezen. En als je het kan lezen, kan je het al sneller vertalen.
Leuk artikel,
duim.
03/07/2012 11:35
mooie uitleg
03/07/2012 11:35
Interessant en duidelijk uitgelegd.
03/07/2012 11:35
Altijd goed om te weten.
mooi artikel