Smeersels - een smerig boeltje

Ze dienen om de huid te beschermen en te genezen.

Diverse smeersels

Aandoeningen aan de huid zoals luieruitslag en acne kunnen worden verholpen door het juiste smeersel te gebruiken. Je zult in je leven waarschijnlijk heel wat soorten zalf op je lichaam smeren om allerlei kwaaltjes te genezen of te voorkomen.Een smeersel is bereid op vet- of oliebasis, zoals vaseline en wolvet. Het wordt op of in de huid aangebracht en zorgt voor verzachting, bescherming of genezing. Meestal bevat het daarvoor een actieve stof of een middel met het gewenste effect.  Er zijn bepaalde soorten zalf verkrijgbaar die speciaal geschikt zijn voor gevoelige plaatsen op het lichaam, zoals de ogen, mond, geslachtsdeel of de endeldarm

Werking

Er zijn honderden verschillende soorten zalf. Je kunt ze soms wel en soms niet met water mengen. Sommige smeersels zijn tot op zekere hoogte oplosbaar in water (emulgerend), terwijl andere, zoals paraffine, helemaal niet met water gemengd kunnen worden (niet emulgerend).
Niet emulgerende zalf kan, indien nodig, worden gebruikt om te voorkomen dat de huis voortdurend vochtig is of uitdroogt. 

Het smeersel is zodanig samengesteld, dat luieruitslag daarmee kan worden voorkomen of dat het de huid beschermt van iemand die incontinent is. Door de huid te beschermen tegen contact met urine (een zuuroplossing) kan deze zich herstellen. Beschermende zalf zoals vaseline is ook nuttig voor bescherming tegen abnormale weersomstandigheden. Door het vet blijft de zalf lang op z’n plaats zitten, waardoor de huid het vocht en de natuurlijke oliën opneemt. Zo’n zalf kan ook een weldaad zijn voor mensen met huidklachten zoals eczeem. In dat geval moet de droge huid tevens verzacht worden, de zalf zorgt ervoor dat het vocht in de huid niet verdampt zodat de huid zachter wordt door de eigen vochtigheid. Lanoline ( dat word gemaakt van het wolvet van schapen ) kan worden gebruikt om droge, gekloofde of de ouder wordende huid zachter te maken. Emulgerende zalf bevat vet dat in water oplost in de vorm van druppels. Deze kunnen met water worden gemengd en een gedeelte van het vocht van de huid opnemen terwijl ze hun vetgehalte behouden. Dit smeersel kan door mensen met een droge huid worden gebuikt in plaats van zeep indien de huid uitdroogt bij normaal gebruik van zeep en water.

Smeersel of créme?

Omdat een smeersel waterbestendig is, is het geschikt voor de vochtige delen van het lichaam, zoals de ogen; zo’n smeersel blijft langer zitten dan andere preparaten en hoeft dus niet vaak opnieuw te worden aangebracht. Het nadeel van een waterbestendige zalf is, dat deze nogal moeilijk te verwijderen is en dit kan ongunstig zijn voor andere plekken van de huid zoals het gezicht. Créme is het gebruikelijke alternatief voor zalf. Deze is al gemengd met water tot een emulsie, waardoor de créme wat verkoelender werkt en gemakkelijker is uit te smeren. Tevens wordt créme moeiteloos door de huid opgenomen en kan er beter worden afgewassen. Créme wordt gebuikt om actieve stoffen of een medicijn op de huid aan te brengen die beter in water dan in olie oplossen. Voor cosmetica maakt men vaak gebruik van créme vanwege de gunstige eigenschappen. Daarbij komt dat créme veel geschikter is voor de gevoelige huid dan zalf. Er kunnen heel wat verschillende stoffen als belangrijkste bestanddeel worden gebuikt in een smeersel, onder meer varkensvet, amandelolie, vaseline bijenwas, kamperfolie en glycerine. De vormen allemaal een goede basis omdat veel medicijnen en chemisch produkten meteen oplossen in olieachtige veten die goed met het vet van de huid zelf mengen, zodat de geneeskrachtige eigenschappen van het medicijn rechtstreeks naar de cellen gaan.

Medisch gebruik

In smeersels worden vaak allerlei soorten geneesmiddelen of actieve stoffen gebruikt, zoals antibiotica om huidinfecties te behandelen waar bacteriën of schimmel zich in de wond hebben genesteld, antihistaminica tegen allergische reacties op insektenbeten, steroïden om de ontsteking te verminderen en ontsmettende middelen om de geïnfecteerde snij- of schaafwonden te verzachten en te genezen. De pijn ten gevolge van sprotblessures zoals verrekte spieren kan met de juiste zalf worden verzacht. Zo heeft massageolie een verzachtende werking op pijn ten gevolge van bijvoorbeeld een verstuikte enkelspier. De patiënt heeft er veel baat bij als de olie in de huid wordt gewreven. Dit vervordert de bloedsomloop op die plek, waardoor er minder pijnsignalen naar de hersenen gaan.

Brandwonden

Eenvoudig huidaandoeningen en jeukende huiduitslag kunnen worden verzacht door bekende middeltjes als zonnebrandolie en zink- en wonderolie. Zonnebrandolie voorkomt dat je huid verbrandt door de zon. Er is ook zonnebrandlotion. De onttrekt warmt aan de huid, wat een aangenaam verkoelend effect heeft. Oogzalf wordt gebruikt bij bepaalde infecties van het oog of de oogleden. Er zit een antibioticum in, dat verhindert dat de bacteriën die de infectie veroorzaken zich verder kunnen vermeerderen. Brandwonden moeten onmiddelijk worden behandel met grote hoeveelheden koud water, waarna er zo snel mogelijk een arts moet worden geraadpleegd. Brandwondzalf zoals acriflavine mag je alleen gebruiken voor kleine brandwondjes.
Een smeersel is niet altijd heilzaam. Voordat het wordt aangebracht moet de huid eerst goed met water worden schoongemaakt, eventueel met een milde ontsmettende oplossing zoals verdunde waterstofperoxide. Door een wond met zalf te bekeken kan het niet verwijderde vuil door de zalf ingesloten worden, wat tot infecties leidt. Hierdoor wordt het normale afweersysteem geblokkeerd en zal de natuurlijke geneeswijze worden vertraagd.