De omheining van de paardenwei: hoe doe je dat en met welke materialen?

De verstandigste manier(en) om een paardenwei te omheinen

Nog niet eens zo heel lang geleden stonden de meeste paarden en pony's in een weiland dat was afgerasterd met prikkeldraad.Dat ging goed zolang het goed ging. Ging het niet goed dan had je de poppen aan het dansen, want vleeswonden veroorzaakt door prikkeldraad behoren tot de gruwelijkste die er zijn.

De huidige generatie paardenbezitters kiest meestal voor andere oplossingen. Veilige omheiningen voor paarden en pony's zijn er te kust en te keur. Let wel, de ideale omheining voor de paardenwei bestaat niet. Alles kan kapot en 'elk voordeel hep se nadeel', sprak ooit een groot sportfilosoof. En zo is het. De keuze voor kunststof, schrikband, metaal of hout is vooral een kwestie van persoonlijke smaak.

VLUCHTEN
Een goede afrastering voor de paardenwei moet veilig en duurzaam zijn. Dat zijn de basisvoorwaarden. 

Maar wat is veilig? En wat is duurzaam? Neem de slimmerik die voor weinig geld een partij vangrails in de wacht wist te slepen en die verbouwde tot omheining van de paardenwei. Zouden zijn paarden schadevrij zijn gebleven? Een ongeluk zit in een klein hoekje. Ook als je kiest voor een oerdegelijke combinatie van hout en onverwoestbaar nylon schrikkoord kan het zomaar gebeuren dat een paard met een voet verward raakt in het koord. 

Feit: een paard is van nature niet ingesteld op een ruimte van beperkte omvang. In de vrije wildbaan lopen paardachtigen al grazend van vlakte naar vlakte. Daarbij behoren ze tot de prooidieren en dus zijn het vluchtdieren, want klauwen en een muil vol vlijmscherpe dolken hebben ze niet, al kunnen ze met hun hoeven rake klappen uitdelen en heeft menig eigenaar wel eens een hap van een paard gehad. Van deze manier om zich te verdedigen maakt een paard echter alleen gebruik als het geen kant meer uit kan, want zijn favoriete verdedigingsmechanisme is de vlucht: wegwezen! 

Wie ooit een paard op hol heeft zien slaan, weet wat er op zo’n moment gebeurt. Het paard ziet of hoort niets meer! In (letterlijk) blinde paniek maakt het zich met een razende rotvaart uit de voeten, weg uit de gevarenzone! Liefst op de open vlakte maar als het moet ook dwars door struikgewas heen.

PUNTIG
Stuit een paard bij zijn vlucht op een zo goed als onzichtbare dunne draad, al dan niet voorzien van scherpe punten, dan kunnen de gevolgen desastreus zijn. Stuit het op een degelijke en vooral duidelijk zichtbare omheining dan zal de spurt snel afgelopen zijn.

HOUT
Houten omheiningingen worden van oudsher met paarden geassocieerd. Logisch, want hout is een natuurlijk materiaal met een stijlvolle uitstraling. 

Een goed zichtbare en solide constructie wordt door paarden als grens gerespecteerd. Verreweg de sterkste houtsoort is Bankirai. Je kunt er een spijker op krom slaan en het kan onbehandeld de grond in, want deze hardhoutsoort rot niet. Woon je in een gebied met een hoge grondwaterstand dan is dat reuze handig. Tegenstanders wijzen er op dat het kappen van hardhout ‘regenwoud-onvriendelijk’ is. Anderen voeren aan dat de harde scherpe vezels van deze houtsoort zich als projectielen in een paard boren, mocht een kuddegenoot het onverhoopt met grote kracht tegen de omheining aan meppen. In de paardenhouderij wordt het echter veelvuldig toegepast. Behalve duurzaam is Bankirai ook duur, bijna drie keer zo prijzig als grenen- en vurenhout, dat ook voor omheiningen wordt gebruikt.

GRENEN EN VUREN
‘Vuren’ is de verzamelnaam voor een allegaartje van naaldbomen die hard en droog van structuur zijn. Het wordt gewonnen in Nederland, België, Duitsland en Skandinavië, waar de beste kwaliteit vuren vandaan komt. Ondanks dat het sterker is dan het veel bejubelde grenenhout is het goedkoper, omdat het zich niet voldoende laat impregneren. Impregnaat trekt er maar een paar millimeter in. Daardoor gaat het gemiddeld tien jaar korter mee dan grenen. Wie voor gewolmaniseerd vurenhout kiest, zit ook vast aan stroomdraad. En dan nog presteren sommige paarden het om tussen de stroomdraden door de palen aan te vreten. 

Voor rijbakken is gewolmaniseerd vurenhout wèl geschikt. Het stroomdraadje kan dan ter extra beveiliging boven op de palen worden bevestigd. Om geklier tussen hengsten in de ene wei en de aangrenzende te voorkomen, kan een dubbele omheining of stroomdraad langs afstandsisolatoren worden geplaatst.
Vurenhout splintert/splijt snel als het doorboord wordt. Voorboren is dus noodzakelijk. Dat is bij grenenhout niet nodig. ‘Grenen’ is de verzamelnaam voor naaldhoutbomen die een soepele, vezelige structuur hebben. Deze uit Skandinavië afkomstige houtsoorten vormen bij breuk geen scherpe punten en laten zich daarbij tot aan de kern impregneren. Je hebt er twintig tot vijfentwintig jaar lang geen omkijken naar.
Grenen en vuren moeten een behandeling ondergaan waardoor ze niet kunnen rotten. Daartoe worden ze ofwel gecreosoteerd ofwel gewolmaniseerd. Creosoot is een andere naam voor steenkoolteerolie. Eenmaal in het hout getrokken, zorgt het vettige goedje ervoor dat het hout minstens vijfentwintig jaar langer meegaat dan onbehandeld hout! Creosoot wordt onder hoge keteldruk in het hout geperst. Pluspunt: paarden gruwen ervan. Minpunten: de teerlucht blijft lang hangen, het geeft af (aan kleding en paarden), is huidonvriendelijk, niet overschilderbaar en het hout ‘zweet’ er bij hoge temperaturen van. 
Vlekken in de paardenvacht laten zich overigens verwijderen met roomboter. De olie lost erin op, waarna het geheel er met lauw water afgespoeld kan worden. Helaas haalt dit trucje weinig uit bij kleding. Sommige paardenliefhebbers met kinderen hebben daarom voor een creatieve noodoplossing gekozen. De palen van de omheining, grenzend aan de ‘kindertuin’ zijn gecreosoteerd, de dwarsliggers gewolmaniseerd en daarna door een bruin badje gehaald. Dat scheelt heel wat vieze vlekken in kinderkleding! 

Het continue ‘creosoot zweten’ van hout bij hoge temperaturen was voor Australische wetenschappers aanleiding om ‘creosoot nieuwe stijl’ te ontwikkelen. Begin jaren negentig hadden ze het ei van Columbus gevonden. Ze voegden aan de teerolie een emulsie van pigmentstoffen toe, die bij blootstelling aan de lucht het houtoppervlak verzegelen. Daardoor blijft de steenkoolteerolie in het hout. Het nieuwe mengsel ruikt veel minder, geeft niet af, zweet niet uit, geeft hout een mooie, natuurlijke kleur en kan in combinatie met diverse andere bestaande impregneertechnieken worden gebruikt. Daarbij zijn de toegevoegde pigmentstoffen niet giftig. Twaalf jaar lang is P.E.C. (vrij vertaald: Pigment-Emulsie-Creosoot) in Australië uitgetest. Tegenwoordig is het gewoon verkrijgbaar. Informeer ernaar bij je leverancier.

Een behandeling met Wolmanzout verlengt de levensduur met tien jaar. Gewolmaniseerd hout lekt niet en geeft niet af. Fijn voor ledematen en kleding die ermee in aanraking komen en de planten die er tegenaan groeien.Het laat zich zelfs overschilderen. Fijn voor de Rembrandts onder ons. 

KOSTEN
Wat je voor een houten omheining betaalt, hangt niet alleen af van de gebruikte houtsoorten, de behandeling, de omvang van de weide en de bijkomende materialen. Ook met factoren zoals de grondsoort en de voorrijkosten moet rekening worden gehouden. Zelf plaatsen is kostenbesparend. 

Wel is het dan zaak helpers te recruteren die weten waar ze mee bezig zijn. In ieder geval is het nuttig zelf ook in de materie te duiken. Hoe zwaar zijn de planken ten opzichte van de palen? Schoorpalen, ja of nee? Hoe diep moeten de palen de grond in en moet ik het gedeelte onder de grond nog extra verduurzamen? Gebruik ik spijkers of schroeven? Moet er nog een schrikdraadje langs?

KUNSTSTOF
Een veelgebruikt alternatief voor hout is kunststof. Daaronder PVC, diverse kunstharsen en mengsels waarin glasvezels zijn verwerkt. Je hebt er geen omkijken naar, het is sterk en mits vakkundig in elkaar gezet ook veilig. Die veiligheid zit hem in de veerkracht van de kunststofconstructie. Aan ‘barsten’ zijn immers meer risico’s verbonden dan aan ‘buigen’. Daarom wordt vaak gekozen voor een flexibele omheining, waarbij de planken los in de palen zitten. Geeft het paard het hek een optater dan zullen er hooguit een paar planken losschieten. Behalve in de felwitte kleur waar sommigen van gruwelen, is het tegenwoordig ook verkrijgbaar in gedektere kleuren die meer in harmonie zijn met het omringende landschap. Wie nog een extra veiligheidsbuffer wil inbouwen, kan kunststof en/of hout combineren met schrikdraad- koord of lint, dat je er met afstandsisolatoren vóór spant. Paarden verschieten van het kleinste pulsje en laten het na één keer schrikken wel uit hun hoofd om het hek aan te raken, laat staan het te gebruiken als schuurpaal.

KUNSTSTOFBAND
Wie kunststofomheiningen niet ziet zitten, kan kiezen voor een nog flexibelere vorm van afrastering. Eén ervan is de zogenaamde Beo-band. 

Dit geweven polyesterband met een laagje PVC is slechts drie millimeter dik en verkrijgbaar in een breedte van zes tot honderdvijftig centimeter. Onderzoek heeft uitgewezen dat band van zes-en-een half centimeter een trekkracht van ruim 2700 kilo kan hebben. Beo-band is UV-bestendig, ongevoelig voor weersinvloeden en lubbert niet uit. De geringe dikte maakt deze omheining windgevoelig, dat wel. Dit probleem kun je ondervangen door een tussenruimte van drie meter aan te houden bij het plaatsen van de palen. Beoband is verkrijgbaar in de kleuren wit, zwart en groen en het aanbrengen ervan heeft niet veel om het lijf. Plaats de palen, breng de band met behulp van een auto op bescheiden spanning en bevestig daarna de iets rondstaande aluminium-strips. Deze verdelen de krachten die op de afrastering worden uitgeoefend. Stroomkoordje bovenlangs en klaar is Kees.

ELEKTRISCHE AFRASTERINGEN
Elektrische afrasteringen tref je het meest aan in combinatie met kunststof- en houten afrasteringen en als afzetting van een tijdelijke paardenweide. Schrikdraad alleen is daar overigens ongeschikt voor. Paarden kunnen het slecht zien en als ze er dwars doorheen stormen, kan het lelijk in de huid snijden. Met het bredere schriklint heb je dat probleem niet, maar dat is weer ultra windgevoelig en dus snel aan slijtage onderhevig. Je kunt de palen dichter bij elkaar zetten of het lint vervangen door dik, gekleurd stroomkoord, dan nog zit je vast aan een regelmatig terugkerend klusje: het checken van de stroomvoorziening en de spanning. 

Laat altijd meerdere leveranciers een offerte maken die is toegespitst op jouw situatie en bestudeer de garantiebepalingen. Tot slot, naar welke omheining je voorkeur ook uitgaat, één ding staat als een paal boven water: prikkeldraad voor de paardenweide is definitief uit!

TIPS, HITS, FLOPS EN VRAGEN
Over het plaatsen van een houten omheining voor de paardenweide bestaan een aantal hardnekkige misverstanden. Hieronder helpen we er een paar de wereld uit.
Vraag: Ik wil graag een houten omheining voor mijn paardenweide, maar zie op tegen de kosten. Wat te doen?
Antwoord: Je kunt de kosten spreiden door de omheining in gedeelten aan te schaffen. Koop eerst de palen, zet die op de goede afstand en span er voorlopig schrikband langs. In de jaren daarna kun je dan in regels of planken investeren. Vraag: Zijn de lichtere omheiningen voor pony’s en de zwaardere voor paarden?
Antwoord: Nee, beide typen zijn geschikt voor zowel paarden als pony’s. De zwaardere is alleen duurder. Het is maar net wat je bereid bent voor een omheining te betalen. Je kunt het zo sjiek en zo duur maken als je zelf wilt. Niet alleen het gewicht maar ook de mate van ‘houtbewerking’ komt tot uitdrukking in de prijs.
Vraag: Ik heb springpaarden. Hoe hoog moet mijn omheining zijn?
Antwoord: Alleen in uitzonderlijke gevallen en als ze daartoe van buitenaf worden aangespoord, zullen paarden springen. De gemiddelde omheining van 1.30 m. à 1.35 m. is hoog genoeg.

 
Vraag: Hoe dik moeten de hoekpalen zijn en moeten ze nog geschoord worden?
Antwoord: Een omheining van elastisch kunststofband of draad wordt op spanning gehouden. Met een houten omheining is dat niet het geval. Het gaat van paal tot paal. Daarom is het ook niet nodig dat hoekpalen dikker zijn dan de overige palen. Schoren is evenmin aan de orde. De palen staan gemiddeld zo’n 70 cm. diep in de aarde, diep genoeg om niet om te vallen. De palen waaraan de poort wordt bevestigd, zijn wel wat dikker.
Vraag: Bespaar ik op de kosten als ik een houten omheining zelf plaats en zou ik het in principe zelf kunnen?Antwoord: Ja. Het levert een besparing van gemiddeld iets minder dan een tientje per meter op. Toch wegen de besparingen doorgaans niet op tegen de tijd en de energie die er in een dergelijke klus gaan zitten. Bovendien kan het resultaat lelijk tegenvallen. Er worden nogal wat flaters geslagen door doe-het-zelvers, die niet beseffen dat enige kennis van zaken toch wel een vereiste is. Kennis over bodemgesteldheid (kans op stenen of puin in de grond, boomwortels?), grondsoort (klei, veen, zand?), grondwaterstand (wanneer wel, wanneer niet plaatsen?), het vakkundig plaatsen van de toegangspoort (hoe breed?), bevestigingsmaterialen (schroeven of spijkers?) hang- en sluitwerk, etc, etc. Als je het aan de vakman overlaat, kost het misschien wat meer, maar dan is het ook in één keer goed!
Vraag: Ik woon op veengrond. Voor welke houtsoort zal ik kiezen?
Antwoord: Op zandgrond gaan houten omheiningen het langst mee, op veengrond het minst lang. Het is zuur en daar kan hout slecht tegen. Hardhout zou in dat geval een verstandige keuze zijn. Of kunststof, want dat heeft nergens ‘last’ van. Qua uiterlijk, zelf kunnen plaatsen en duurzaamheid valt hardhout zo’n beetje tussen kunststof en gecreotoseerd hout in. Qua prijs ontlopen hardhout en kunststof elkaar niet zoveel. Het is een kwestie van smaak.
Vraag: Noem enkele flaters die doe-het-zelvers plegen te slaan?
Antwoord: Er geen rekening mee houden dat een mooie omheining altijd met het landschap mee glooit. Of het niet laten verspringen van de regels ten opzichte van elkaar. Het staat weliswaar ’netjes’, maar het verzwakt de constructie. Het is niet voor niets dat de bakstenen van onze huismuren verspringen...
Vraag: Bestaat er zoiets als een top ‘tig’ voor handige doe-het-zelvers?
Antwoord: Nee. Het is verstandig het hele ‘traject’ uitgebreid met de leverancier door te nemen, alvorens aan de slag te gaan.
Hieronder een aantal losse tips die daar onderdeel van uitmaken.
1. Moment van plaatsing
Het plaatsen van een omheining vergt de nodige lichamelijke inspanning. Om die reden is menig vakman overgestapt van spijkers op schroeven. Dat betekent dat er een aggregaat mee moet, maar dat liever dan lamme armen van het spijkeren. Kies een niet al te zonnige dag voor uit. 
2. De palen.
Stel, je kiest voor een onderlinge afstand van 3 m. met de daarop afgestemde regels van 6 m. Zet de palen dan niet 3 maar 2.95 m. uit elkaar, zodat de las van de regels op de paal precies mooi in het midden komt. Overigens is een paalafstand van 2.50 m. stabieler. De regels zijn dan 5.00 m. lang.
3. De regels.
Streep de positie van de regels vanaf de grond aan. Bij twee regels hoort er zo’n 40 cm. tussen te zitten, bij drie iets minder. De keuze voor twee of drie regels is afhankelijk van een aantal factoren. Eén regel extra is handig als je mini-Shetlanders hebt. Halfronde regels, gezaagd uit één boom, behouden het langst hun vorm; ze gaan minder snel trekken dan rechthoekige. 
4. De poort.
De poort moet net zo hoog hangen als de omheining. Voor een weideperceel is een poort van 4 m. (tweevleugelig 2 x 200 cm) handig, zodat de trekker met bemester er door kan. Een poort die aan één stuk wordt geleverd, kan ook het best aan één stuk worden opgehangen om pas daarna in twee delen te worden gezaagd. Op die manier hangt de poort altijd recht. Engelse weidepoorten zijn wat prijziger, maar blijven door hun constructie en hang- en sluitwerk altijd recht hangen. De afmeting van de poortpalen bedraagt 250 x 18 x 18 cm. en ze worden in beton geplaatst.

 
5. Boren
Het boren van de palen kan met een handboor. Voor grotere hoeveelheden zijn er motorboren die bij een verhuurcentrum voor een paar tientjes per dag gehuurd kunnen worden. Werk bij gebruik van een motorboor met twee man. Het uittrekken van de boor is zwaar werk. Maak een markering op de boor, zodat je altijd precies op dezelfde diepte boort. Stamp de palen aan, zodat deze niet los staan.

 

Tenslotte..... Veiligheid
Houd er rekening mee dat vers geïmpregneerd hout kan spetteren bij het inslaan van de spijkers. Draag bij de montage werkhandschoenen, oude kleding en een beschermingsbril.