Public

De redding van een bijna uitgestorven paard

MarMar > Xead - Dieren & Huisdieren

De redding van de Sorraia, het Portugese wilde paard met Tarpanbloed.

De terugkeer van de Zebro

Dit verhaal zou niet misstaan op de achterflap van een spannende avonturenroman: paardenman ontdekt in Amerika nazaten van een Europese wild paard dat in thuisland Portugal op het randje van uitsterven staat. Terug in Europa zet hij een reddingsactie op touw. Is hij nog op tijd? Fictie? Nee, dit is -in een notendop- het waar gebeurde verhaal van de Sorraia cq de Zebro, het Iberische wilde paard.

Dit is Hardy Oelke. 

Eind jaren tachtig van de vorige eeuw doet deze Duitse westernriding-expert onderzoek naar de herkomst van het Quarter Horse. In de staat Oregon stuit hij op een groepje zogenaamde Kiger Mustangs, die als twee druppels water op Sorraia's lijken. Hieronder een Kiger Mustang.

Dit zijn Sorraia's op de gevoelige plaat vastgelegd door Hardy.

De Sorraia is het laatste restje Tarpan in Portugal, zoals het Dülmener Wildpferd dat in Duitsland is,

de Konik in Polen

en (misschien) het Riwoche paardje in Tibet.

Oelke, die zich dan al een hele poos verdiept in wilde paarden en daarom de Sorraia kent, reist af naar Portugal en ontdekt tot zijn ontsteltenis dat men het handjevol Sorraia's dat daar nog leeft, beschouwt als een 'ras' dat je kunt fokken voor allerlei gebruiksdoeleinden.

Dit is ook de reden waarom de Sorraia ontbreekt op de rode lijst van bedreigde Europese wilde diersoorten. Oelke kan daar met zijn verstand niet bij. Dit moet uitgezocht worden en snel ook! Oergenen zijn onontbeerlijk voor het opfrissen van de door mensen gefokte paardenrassen. Zodra je gaat fokken raken kwaliteiten als kracht en intelligentie, zelfredzaamheid en soberheid namelijk in het gedrang, zo redeneert hij. 

Het ei van Columbus...
Om te begrijpen hoe er Portugees bloed door de aderen van Amerikaanse mustangs kan vloeien, stappen we in de virtuele tijdmachine en reizen terug naar de vijftiende eeuw. Columbus heeft voor zijn tweede reis naar Amerika grote hoeveelheden Spaanse en Portugese rijpaarden ingekocht. Op dat moment zijn er namelijk in het Nieuwe Land, dat weliswaar de bakermat van het paard is, geen paarden meer. Vlak voor de afvaart ontdekt hij dat sommige handelaren hem ook wilde paarden -in de Portugese volksmond 'zebro´s' genoemd- in de maag hebben gesplitst. Deze rasloze dieren zijn te herkennen aan hun kleinere formaat en primitieve aftekeningen. Columbus gunt zich echter geen tijd ze van boord te laten halen en zo zetten de geharde, Iberische 'oerbloeden' voet op Amerikaanse bodem. Daar loopt Oelke eeuwen later bij toeval hun nakomelingen tegen het lijf, gezond en wel! Overigens is dit al de derde keer dat de Sorraia wordt 'ontdekt'. Neem maar weer plaats in de tijdmachine. We begeven ons naar de jaren twintig van de vorige eeuw. 

Hoe de Zebro Sorraia werd
We schrijven het jaar 1920. De Portugese paardenfokker en zoöloog/paleontoloog Dr. Ruy d' Antrade is aan het jagen op een afgelegen jachtdomein in het dal van de Sorraia-rivier. Ineens staat hij oog in oog met een dertigtal paarden, die hij onmiddellijk als een wilde soort herkent. Ze zijn tamelijk klein, isabel- en muiskleurig, hebben een donkere aalstreep over de rug en zebra-streping aan hoofd, hals, schoft en benen. Snel maakt hij er een paar schetsen van.

 Maar goed ook, want het volgende ogenblik zijn ze alweer verdwenen. In de jaren daarna wint de landbouw steeds meer terrein en bij d'Antrade's terugkeer in 1927 is de kudde van dertig spoorloos verdwenen. Wel weet hij bij boeren in de omgeving zeven merries en vijf hengsten met dezelfde kenmerken te bemachtigen. Deze twaalf paarden laat hij los op zijn landgoed, waar ze hun wilde leventje mogen hervatten. Velen verklaren hem voor gek en de sceptici onder hen vertrouwen het niet. Wilde paarden? Zo mogelijk zelfs directe nazaten van de Tarpan? Echt niet! Die kleuren en strepen zal hij er zelf wel in gefokt hebben met behulp van Lusitano's en Andalusiërs met dezelfde wildaftekening. D' Antrade blijft volhouden dat deze paardjes, die hij Sorraia's noemt -naar de plek waar hij ze voor het eerst zag- de laatste resten van een wilde ondersoort zijn. 'Luister nou toch, beste mensen. Dit is de voorouder van de Lusitano en de Andalusiër, niet een variant erop!' Het is aan dovemansoren gericht. Na d' Antrades dood wordt de kudde Sorraia's verdeeld onder zijn kinderen. Tijdens de revolutie van 1974 raakt de ene na de andere grootgrondbezitter zijn land kwijt. Eén van d'Antrade's zonen vertrouwt de Duitse dierenarts Michael Schäfer een deel van zijn Sorraia's toe. Deze laat de paardjes naar Duitsland overbrengen, waar hij ze op zijn 14 ha grote landgoed in het semi-wild houdt. Schäfer sterft echter zonder zijn grote droom te hebben verwezenlijkt: een reservaat in Portugal waarin Sorraia's weer in vrijheid mogen leven en zich voortplanten. Zijn kudde van circa vijftig Sorraias wordt sindsdien door zijn weduwe verzorgd.

Sorraia-Mustangs
Ook Hardy Oelke wil de Sorraia van de ondergang redden. Hij reist weer af naar Portugal en koopt een kleine fokgroep, die hij in Duitsland op zeven hectare grond houdt en zo weinig mogelijk blootstelt aan mensen. Ondertussen start hij een lobby om de Sorraia zijn rechtmatige status als 'wild paard' terug te geven. De Portugese autoriteiten zien er niets in en Nederlandse natuurontwikkelingsorganisaties hebben weinig belangstelling voor de Portugese (bijna) dubbelganger van de Poolse Konik, die als begrazer van nieuwe natuurgebieden langs de uiterwaarden wordt ingezet. Oelke laat zich daardoor niet uit het veld slaan. Er zijn meerdere wegen die naar Rome leiden. Hij vliegt naar Amerika en zoekt contact met instanties die zich inzetten voor het behoud van de wilde Mustangs. Dat is hard nodig, want Mustangs zijn daar op dat moment vogelvrij en worden in groten getale gevangen en verwerkt tot hondenvoer. Oelke's verhaal over de bijna uitgestorven Iberische voorvader van de mustang slaat in als een bom en het komt zelfs tot de oprichting van een Sorraia-Mustang stamboek, dat zich bezighoudt met het selectief fokken van Mustangs met de typische Sorraia kenmerken. In de jaren die volgen exporteert Oelke enkele van zijn Sorraia-hengstveulens naar Amerika, waar ze sindsdien voor bloedverversing zorgen. 

Mocht de Sorraia het in Portugal niet redden, dan zijn er altijd zijn verre neven in Amerika nog...

De vallei van de wilde paarden
Terug naar Portugal. Oelke staat op het punt zijn Portugese droom op te geven als hij in 2002, op uitnodiging van ondergetekende, de Millingerwaard bezoekt, waar Koniks in vrijheid leven.

 Hun grote gelijkenis met de Sorraia fascineert hem en als hij hoort dat er overal in Nederland dergelijke 'natuurontwikkelingsgebieden' zijn, krijgt hij weer hoop. 

Hij laat DNA-monsters van zowel de Sorraia als de Konik onderzoeken en wat blijkt? De Sorraia is wel degelijk een originele loot aan de paardenstamboom. Geen door mensen gefokte variant van de Lusitano of de Andalusiër maar een levend restje oerpaard dat -net als de Konik en het Dülmener Wildpferd- nauw verwant is aan de uitgestorven Tarpan. Dit nieuws verspreidt zich als een lopend vuurtje en zorgt ook in Portugal voor gefronste wenkbrauwen. Had die gekke D' Antrade dan toch gelijk? in 2004 keert het tij definitief. Hardy Oelke vindt de Portugese grootgrondbezitter Cunhal Sendim bereid een deel van zijn 7000 ha grote landgoed ter beschikking te stellen als natuurreservaat. 

Het ligt nota bene dichtbij Coruche, langs de rivier de Sorraia, het gebied waar d´Antrade de Zebro in 1920 (her)ontdekte en omdoopte tot Sorraia! Het gebied heeft zelfs de toepasselijke naam Vale de Zebro, wat 'Vallei van de wilde paarden' betekent. Op 13 maart zetten Oelke's Sorraia merries na een lange reis voet op Portugese bodem. Hun oerinstinct functioneert nog aardig, want ze maken zich meteen uit de voeten. Fernando d'Antrade, een kleinzoon van Ruy d'Altrade, leent grootmoedig een niet aan de merries verwante hengst uit, die na twee jaar zal worden afgelost door een hengst uit een andere bloedlijn. Dit moet de populatie genetisch gezond houden.

Sorraia's anno nu
De Sorraia's in de vallei van de wilde paarden worden op exact dezelfde manier gehouden als de Koniks in Nederland. De dieren leven het hele jaar door in natuurlijk kuddeverband (hengsten, merries en hun nageslacht), zijn vrij om te gaan en te staan waar ze maar willen en worden noch ontwormd, noch bijgevoerd. Menselijk ingrijpen wordt tot een minimum beperkt, zodat de natuurlijke selectie haar werk kan doen. Alleen als er teveel paarden komen, zal er regulerend worden opgetreden, want natuurlijke vijanden heeft de Zebro niet in zijn omheinde toevluchtsoord.
Eens in de zoveel tijd reist Hardy Oelke af naar Portugal om te kijken hoe het zijn paarden vergaat. Tot nu toe hebben de grillen van de weergoden de paardjes niet kunnen deren. Ook is het gebied verschoond gebleven van bosbranden en zijn er brandgangen aangelegd die de brandweer bij calamiteiten toegang tot het gebied geven. Het wordt trouwens elke keer moeilijker om de paarden op te sporen, want de dieren hebben hun schuwheid jegens mensen inmiddels in ere hersteld. Mensen? Wegwezen! Geef ze eens ongelijk!

Informatie
Sorraia´s kunnen we in Nederland niet bewonderen, Koniks wel!

 Wie deze paardjes eens in levende lijve wil bewonderen of er meer over wil weten moet maar eens googlen op 'Koniks, wilde paarden in Nederland.' 

In dit boek staan alle gebieden waar Koniks lopen vermeld en kunnen mensen die paardengedrag bestuderen veel informatie vinden over het wel en wee van paarden die in vrijheid leven. 

Een excursie behoort ook tot de mogelijkheden/ 

Weetjes:
* Voordat het wilde Iberische paard in 1920 de naam Sorraia kreeg, noemden de Portugezen het Zebro. Toen diezelfde Portugezen in 1410 Afrika exploreerden, troffen ze daar paarden aan die leken op hun eigen wilde streepjespaarden. De zebra is dus vernoemd naar het Portugese wilde paard!
* Uit DNA-onderzoek blijkt dat d'Andrade's aanname dat de Sorraia de directe voorvader van de Lusitano en de Andalusiër is, niet juist was. Een groot percentage van deze paarden heeft namelijk niet de typische Sorraia DNA-'vingerafdruk'. Wel is het denkbaar dat in de tijd dat paarden nog op een extensieve manier werden gehouden wilde Sorraiahengsten wel eens gedomesticeerde merries gekaapt en bevrucht zullen hebben. Dergelijke 'piratenacties' hebben destijds mede bijgedragen tot de uitroeiing van wilde paarden. D'Antrade's overtuiging dat hij met een echt wild paard te maken had en geen door mensen gefokt ras, blijft wel recht overeind!
 

28/09/2012 12:09

Reacties (6) 

Voordat je kunt reageren moet je aangemeld zijn. Login of maak een gratis account aan.
22/05/2013 10:00
Inmiddels is er een Sorraia hengst in Nederland.
22/05/2013 09:54
03/07/2012 08:49
goed artikel
03/07/2012 08:46
erg goed artikel!
03/07/2012 08:46
Zeer goed artikel en belangrijk dat je dit onder de aandacht brengt.
03/07/2012 08:46
Een prachtig artikel, met schitterende plaatjes. Echt top gedaan. Duim!